Επίσκεψη Στο Ιστορικό Χωριό Αμνάτος Του Δήμου Ρεθύμνης

  H Αμνάτος είναι είναι σήμερα τοπική κοινότητα του δήμου Ρεθύμνης της περιφέρειας Κρήτης (πρόγραμμα Καλλικράτης). 

Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Αρκαδίου. 

Στο χωριό σώζονται ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) 

 Το έτος 2005 έλαβε βραβείο "καθαρότερου οργανωμένου παραδοσιακού οικισμού" από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνης

Βρίσκεται στις βορειοανατολικές απολήξεις του βουνού Γκαργκάνι, σε απόσταση 17 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, στο δρόμο για το Αρκάδι, σε υψόμετρο 320 μ. 

Έχει αξιόλογη θέα προς το Β. Κρητικό πέλαγος και προς τον Ψηλορείτη.Η τοποθεσία του χωριού φαίνεται ότι είχε κατοικηθεί από τα πολύ παλιά χρόνια και πιστεύεται ότι η ονομασία Αμνάτος έχει μινωική προέλευση. 

 Σημειώνεται ότι η ετυμολογία του τοπωνυμίου πιθανόν προέρχεται από τη λέξη "αμνίον" (Αμνίατος-Άμνατος). "Αμνία" ονομάζονταν τα αγγεία για το αίμα των θυσιαζόμενων ζώων. 

Δεδομένου ότι ο οικισμός της Αμνάτου αρχαιότατα βρισκόταν σε πιο ορεινό σημείο, στη θέση "Περισσάκια", όπου λειτουργούσαν γνωστά αγγειοπλαστεία (σήμερα βρίσκονται εκεί ερείπια των αρχαίων καμινιών, ως και άπειρα θραύσματα πήλινων αγγειοπλαστικών ειδών) που εξυπηρετούσαν τους προσκυνητές των Ιερών της αρχαίας Ελεύθερνας με εμπόριο "αμνίων", υπάρχει πιθανότητα το τοπωνύμιο να σχετίζεται με τα εν λόγω "αμνία" . 

Ωστόσο δεν υπάρχουν πολλά γνωστά στοιχεία για την προϊστορική περίοδο της Αμνάτου. Είναι γνωστό βεβαίως ότι η θέση της αποτελούσε πέρασμα για τους προσκυνητές που όδευαν για τα Ιερά της αρχαίας Ελεύθερνας και προμηθεύονταν από τα καμίνια της αγγεία.

Αναφέρεται στην επαρχία Ρεθύμνου το 1577 από το Fr. Barozzi ως Amnato. To 1881 ήταν έδρα ομώνυμου Δήμου. Το 1900 είναι στο δήμο Αρκαδίου (μετονομασία του δ. Αμνάτου) Την περίοδο της τουρκοκρατίας οι κάτοικοι ήταν οι περισσότεροι Τούρκοι, ακόμα και μετά την επανάσταση του 1821 και ο μιναρές του τζαμιού κυριαρχούσε πάνω από τις στέγες των σπιτιών, όπως το είδε το 1834 ο Pashley

Στην Αμνάτο λειτουργεί λαογραφικό μουσείο υπό την εποπτεία του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου και Δημοτικό Μουσείο Ιστορίας Ελληνικής Εκπαίδευσης

Στην πλατεία του χωριού έχει στηθεί μαρμάρινη προτομή της θρυλικής Χαρίκλειας Δασκαλάκη . Τρεις γιοί της σκοτώθηκαν στην Κρητική Επανάσταση 1866-1869, ενώ η ίδια πολέμησε στην πολιορκημένη Μόνη του Αρκαδίου.

Το θύρωμα της Αμνάτου : Ανάμεσα στα αρκετά βενετσιάνικα σπίτια του χωριού ξεχωρίζει αυτό (το αρχοντικό της οικογένειας Σαγκουινάτσου 

με το εντυπωσιακό θύρωμα με την αετωματική επίστεψη και την επιγραφή: INITIUM SAPIENTE TIMOR DOMINI (=Αρχή Σοφίας Φόβος Κυρίου).

Στο χωριό υπάρχει το Σχολικό Μουσείο Ελληνικής Εκπαίδευσης 

Διαθέτει ένα πλούσιο αρχειακό υλικό και αντικείμενα που αποτελούν μια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές και δίνουν πληροφορίες για την εκπαίδευση στην Κρήτη σε χρόνια δύσκολα και εποχές που άφησαν το αποτύπωμά τους στη σύγχρονη ιστορία του νησιού.

«Μια μέρα στο σχολείο των γονιών και των παππούδων μου» αναφέρει ο μαυροπίνακας στην αίθουσα διδασκαλίας του Σχολικού Μουσείου Αμνάτου, προϊδεάζοντας τους επισκέπτες, μικρούς και μεγάλους, για τον εκπαιδευτικό «θησαυρό» που θα συναντήσουν κατά τη διάρκεια της ξενάγησής τους.

Σπάνιο αρχειακό υλικό, βιβλία, τετράδια και αναγνωστικά κάθε εποχής, πληροφορίες για την ιστορία όλων των σχολείων και των διδακτηρίων που λειτούργησαν στο Ρέθυμνο και σε πολλές περιοχές της Κρήτης, χρονολόγιο της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης από το 1661 έως το 1965, καθώς και πολύτιμες συλλογές από διάφορα -αξέχαστα για τους μεγαλύτερους- αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν πριν από πολλά χρόνια στις σχολικές αίθουσες, μα κυρίως εικόνες από πολλά χρόνια πίσω, που ξεπροβάλλονται μπροστά στα γεμάτα περιέργεια και ενθουσιασμό μάτια των επισκεπτών, λες και πρόκειται για μια παλιά, καλή ελληνική ταινία, έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν όσοι επισκεφθούν το χώρο.

Στο Σχολικό Μουσείο της Αμνάτου, φιλοξενείται όλη η εκπαιδευτική ιστορία της Κρήτης. Πάνω από 4.800 εκθέματα, σχολικοί χάρτες, «συνήθειες» που τείνουν να επιστρέψουν στα σχολεία του σήμερα, όπως τα μαθητικά συσσίτια, ντοκουμέντα σπάνια όπως το μαθητολόγιο με τα εκπαιδευτικά χαρτόσημα-τέλη που πλήρωναν οι γονείς το 1900 αν ήθελαν να προβιβαστούν τα παιδιά τους στην επόμενη τάξη, η γνωστή κουρευτική μηχανή «ψιλή» με την οποία κούρευαν τους μαθητές, καθώς και οι πινακίδες φρονηματισμού είναι μόνο μερικά από τα αντικείμενα που παραπέμπουν σε σχολείο άλλης εποχής.

Το Σχολικό Μουσείο της Αμνάτου, όμως, δεν είναι μονάχα ένας χώρος στον οποίο διασώζονται σπάνια εκθέματα. Προσφέρεται και για εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές, καθώς με την συνεισφορά και την γνώση των «στυλοβατών» αυτής της προσπάθειας, του σχολικού συμβούλου Χάρη Στρατιδάκη και του δραστήριου Γιώργου Κανακάκη, τα παιδιά του δημοτικού σχολείου, κατά τη διάρκεια των επισκέψεών τους με τα σχολεία τους, μπαίνουν για λίγο στον... ρόλο των γονιών και των παππούδων τους, όταν οι ίδιοι βρίσκονταν στην παιδική τους ηλικία.

Η έπαρση σημαίας, η προσευχή, ο ατομικός έλεγχος καθαριότητας, το μάθημα μέσα από τα αναγνωστικά της εποχής, οι λειτουργίες φρονηματισμού του σχολείου, οι ποινές δηλαδή, όπως οι βίτσες, το γονάτισμα σε κουκούτσια ελιάς ή σε χοχλαδάκια, η μουσική, η χειροτεχνία, το απογευματινό μάθημα, το μάθημα του Σαββάτου, αλλά και τα παιχνίδια εποχής στον περίβολο, προσφέρονται για ένα βιωματικό πρόγραμμα, το οποίο μένει αξέχαστο στα παιδιά. 

Το Σχολικό Μουσείο στην Αμνάτο της Δημοτικής Ενότητας Αρκαδίου, αποτελείται από τέσσερις αίθουσες: την εκθεσιακή αίθουσα, την αίθουσα βιβλιοθήκης-αρχείου, την αίθουσα διοράματος στην είσοδο και την αίθουσα διδασκαλίας.

Αίθουσα βιβλιοθήκης-αρχείου

Στην αίθουσα βιβλιοθήκης φιλοξενείται αρχειακό υλικό από τα κλειστά σχολεία του Δήμου Αρκαδίου, του Ρεθύμνου και περιοχών της Κρήτης. Αναγνωστικά, τετράδια εποχής, σχολικά βιβλία όλων των εποχών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, είναι ορισμένα από αυτά.

Στο μουσείο βρίσκεται το παλιότερο αναγνωστικό σχολείου του Ρεθύμνου, το οποίο είναι ένα θρησκευτικό βιβλίο, που λειτουργούσε ως αναγνωστικό για τα παιδιά. Είναι ένα τριώδιο κατανυκτικό του 1839, καθώς τότε τα σχολεία λειτουργούσαν με θρησκευτικά βιβλία αντί αναγνωστικών.

Επίσης, υπάρχει μια σπάνια πινακίδα αλληλοδιδακτικής του 1840, που αποτελεί το δεύτερο παλιότερο αναγνωστικό της Ελλάδας, όπως και ένα αμμοδοχείο, στο οποίο οι μαθητές σχεδίαζαν τα γράμματα σε υγρή άμμο, έφτιαχναν βουνά και πεδιάδες για το μάθημα της γεωγραφίας.

Στον εκπαιδευτικό χάρτη οι επισκέπτες μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες για όλα τα σχολεία που λειτούργησαν στην Κρήτη από το 1661 έως το 1965, καθώς και για τα παλιά διδακτήρια του νομού Ρεθύμνου, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν κατεδαφιστεί.

Στο Χρονολόγιο Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, όπως και ο εκπαιδευτικός χάρτης, απευθύνεται κυρίως στους ενήλικες επισκέπτες, ξετυλίσσονται όλα τα πανελλήνια γεγονότα μεγάλου εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, τα παγκρήτια σημαντικά εκπαιδευτικά γεγονότα και τα σημαντικά ρεθεμνιώτικα γεγονότα, της περιόδου (1661-1965).

Επίσης, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να εντοπίσει το πρώτο δημόσιο σχολείο που λειτούργησε στην Κρήτη, συγκεκριμένα στα Χανιά, το έτος 1661.

Εντυπωσιακές εκπαιδευτικές συλλογές

Στις εκπαιδευτικές συλλογές, που βρίσκονται σε ειδικά διαμορφωμένες προθήκες, φιλοξενούνται εποπτικά μέσα διδασκαλίας, με πιο εντυπωσιακό να είναι κοσμοσφαίριο, το οποίο βρέθηκε σε σχολείο του Ρεθύμνου. Επίσης, υπάρχουν προβολείς κάθε είδους και κάθε εποχής, μαγνητόφωνα, επισκόπια, κινηματογραφικές μηχανές, καθώς και ένα φορητό σχολικό τυπογραφείο (άνω των 70 ετών) το οποίο συγκεντρώνει τα βλέμματα και το ενδιαφέρον των παιδιών, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για ολόκληρο τον κύκλο γραφής.

Ακόμα, στα εκθέματα συναντάμε είδη γραφής, όπως πένες, σφραγίδες, μολυβοκόντυλο, πλάκες, συλλογές χειροτεχνίας, που αποτελούνται από εργόχειρα, ξυλογλυπτική, καλαθοπλεκτική, γυψοτεχνία, χαρτοκοπτική, χαρτοκεντητική.

Οι συλλογές οργάνων Φυσικής-Χημείας, περιλαμβάνουν τροχαλίες με καρούλια κλωστής, είδη μοχλών, κατασκευές από σπάγκο και άλλα και άλλες ιδιοκατασκευές παλιών μαθητών και δασκάλων. Επίσης, φιλοξενούνται συσκευές οργάνων μέτρησης, όπως όργανα γεωμετρίας, θερμόμετρα, πυκνόμετρα κ.α.

Οι φωτογραφικές συλλογές είναι εικόνες από τη μαθητική ζωή που διηγούνται κομμάτια της εκπαιδευτικής ιστορίας. 

Παλιές φωτογραφίες από σχολικές παραστάσεις, από παρελάσεις, από εκδρομές, από τη γυμναστική που έκαναν τα παιδιά στον περίβολο, από γυμναστικές επιδείξεις, από σχολικό θέατρο, εκκλησιασμός, φωτογραφίες ακόμα και από το κουρείο που κούρευαν τα παιδιά με την ψιλή μηχανή, συναντά κανείς στο Σχολικό Μουσείο της Αμνάτου.

Το υλικό μαθητικών συσσιτίων είναι ένα από τα αντικείμενα που προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν αρχίσει να συγκρίνουν εκείνες τις εποχές με τις σημερινές. Στο μουσείο διασώζονται τα πιάτα που έτρωγαν τα παιδιά στο σχολείο, καθώς και ένα μπιτόνι με λάδι σόγιας, το οποίο αποτελούσε αμερικανική βοήθεια την περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι ζωολογικές συλλογές είναι από αυτές που αρέσουν πολύ στα παιδιά, τα οποία απολαμβάνουν να κοιτάζουν τα είδη που είχαν κάποτε οι ζωολογικοί κήποι των σχολείων, στους οποίους υπήρχαν αυγά διαφόρων πουλιών, φωλιές σφιγγών και μελισσών, σαύρες, ακρίδες κ.α.

Επίσης, φυλάσσεται υλικό ανθρωπολογίας του 1838.

Η κατασκευή πατριδογνωσίας βρίσκεται στο σχολικό μουσείο για να δείξει στα παιδιά πως μάθαιναν κάποτε οι μαθητές για τα τούνελ, τις γέφυρες, τους ωκεανούς, τις θάλασσες, τις λίμνες, τα χωριά, τα γήπεδα, τα βουνά, τις οάσεις. Πρόκειται για μια ξεχωριστή συσκευή, που προσφέρεται για μάθημα πατριδογνωσίας και η οποία κατασκευάστηκε στο Δημοτικό Σχολείο Πηγής.

Το Σχολικό Μουσείο της Αμνάτου αποτελεί αναμφίβολα πολύτιμη κληρονομιά για το νομό Ρεθύμνου, την οποία οι αρμόδιοι οφείλουν να αγκαλιάσουν, να υποστηρίξουν, να ενισχύσουν και να προβάλουν. Έχουν περάσει περίπου 13 χρόνια από τότε που ξεκίνησε αυτή η ιδιωτική προσπάθεια, η οποία ενισχύθηκε για ένα διάστημα από τον πρώην Δήμο Αρκαδίου, αλλά στη συνέχεια το ενδιαφέρον ατόνησε, με αποτέλεσμα το μουσείο να μην έχει αποκτήσει ακόμη την τελική του μορφή και το υλικό που έχει συλλεχθεί, προστατεύεται χάρη στη συνεχή προσπάθεια, στη φροντίδα, την αγάπη και το ενδιαφέρον 2-3 ανθρώπων, που έχουν ως μοναδικό σκοπό τη διαφύλαξη της εκπαιδευτικής ιστορίας του νομού Ρεθύμνου.

Ο σχολικός σύμβουλος και δάσκαλος Χάρης Στρατιδάκης και ο πρώην δημοτικός σύμβουλος Αρκαδίου Γιώργος Κανακάκης.

Μιλώντας στα Ρ.Ν, ο κ. Στρατιδάκης αναφέρθηκε στις εργασίες που πρέπει να γίνουν, ώστε να ολοκληρωθεί το έργο, αλλά και στα εκπαιδευτικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη, τα οποία να σημειωθεί ότι παρακολουθούν όλο και περισσότεροι μαθητές σχολείων του Ρεθύμνου. 

«Για να τελειώσει αυτή η προσπάθεια, όπως τουλάχιστον εμείς την ονειρευτήκαμε, απαιτείται ένα ποσό μεταξύ 40.000-70.000 ευρώ. Από αυτά, για τις 20.000 έχουμε την υπόσχεση της αντιπεριφερειάρχη Μ. Λιονή, τα υπόλοιπα μας έχει υποσχεθεί ο δήμαρχος Γ. Μαρινάκης ότι θα βρεθούν μέσω ευρωπαϊκού προγράμματος, γι’ αυτό τον λόγο δεν προβάλαμε βέτο σε παρόμοια προσπάθεια που ξεκίνησε από άλλο φορέα μέσα στην πόλη του Ρεθύμνου.

Υπολείπεται ο εξωτερικός χώρος στον οποίο θα δημιουργηθεί σχολικός κήπος, ιστός σημαίας, εκκλησάκι, δεντρόσπιτο, μια πρωτότυπη παιδική χαρά, ενώ στον εσωτερικό υπολείπονται μερικά ταμπλό κ.α.

Παρά τις ελλείψεις, πάντως, έχουμε ξεκινήσει ήδη δοκιμαστικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά όλων των τάξεων του Δημοτικού Σχολείου και ετοιμαζόμαστε να ξεκινήσουμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τις ηλικίες του νηπιαγωγείου, καθώς έχουμε όλα τα στοιχεία για τη νηπιακή εκπαίδευση στο Ρέθυμνο.

Επίσης, θα απευθυνθούμε και στα παιδιά της ηλικίας του Γυμνασίου, καθώς αυτή η προσπάθεια θέλουμε να καλύψει και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Θέλουμε να προγράμματά μας να είναι βιωματικά, να μην προσθέσουν καμιά γνώση στα παιδιά, όπως νοείται η γνώση σήμερα. Θέλουμε να ζήσουν μια μέρα στο σχολείο των γονιών και των παππούδων τους. Αν το πετύχουμε αυτό, οι κόποι και τα έξοδα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν θα πάνε χαμένα» ανέφερε ο κ. Στρατιδάκης

Ο Γ. Κανακάκης από την πλευρά του, στάθηκε ιδιαίτερα στην προσπάθεια που καταβάλλουν όσοι αγαπούν το μουσείο και πιστεύουν στην εξέλιξή του, τονίζοντας ότι ευελπιστεί πως σύντομα θα συνδράμουν τόσο ο Δήμος όσο και η Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου.

 «Αυτή η προσπάθεια ξεκίνησε πριν από 13 χρόνια, όμως από ένα σημείο και μετά υπήρξαν δυσκολίες στον Δήμο Αρκαδίου και δεν προχώρησε. Έτσι, ο χώρος σήμερα συντηρείται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και αποκλειστικά από δικά μας έξοδα. Σκεφτείτε ότι πριν από καιρό υπήρχαν άνθρωποι που έφερναν πράγματα για το μουσείο και δεν υπήρχε κανένας να τα παραλάβει. 

Ό,τι γίνεται εδώ μέσα, είτε αφορά επισκέψεις μαθητών, που φέτος έχουν έρθει περίπου 500, είτε ξεναγήσεις είτε προγράμματα γίνονται από τη δική μας τσέπη. Τώρα τελευταία είναι λίγο καλύτερα τα πράγματα, η Αντιπεριφέρεια και ο Δήμος έχουν πει ότι θα μας βοηθήσουν και ευελπιστούμε ότι μέχρι το τέλος του 2013, θα γίνουν πολλά πράγματα από αυτά που έχουν καθυστερήσει» δήλωσε ο κ. Κανακάκης.

Αίθουσα διδασκαλίας

Η αίθουσα διδασκαλίας έχει δημιουργηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να παραπέμπει σε σχολική αίθουσα μιας άλλης εποχής. Τα ξύλινα θρανία (ορισμένα από αυτά τριών θέσεων) που γινόταν το μάθημα, ο μαυροπίνακας, η έδρα του δασκάλου, η βίτσα που ήταν «ετοιμοπόλεμη» σε περίπτωση... αταξίας, τα μελανοδοχεία και οι παλιές φωτογραφίες παιδιών που πέρασαν τα σχολικά τους χρόνια σε αυτά τα θρανία, προσφέρουν μια ανεκτίμητη εμπειρία βιωματικής μάθησης στα παιδιά που φοιτούν σήμερα στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Μέσα σε αυτή την αίθουσα, τα παιδιά ανακαλύπτουν ένα «άλλο σχολείο». Ένα σχολείο στο οποίο μορφώθηκαν οι γονείς και οι παππούδες τους, κάνοντας μαθήματα απόγευμα και Σάββατο, όπως φαίνεται και από το σχολικό πρόγραμμα εκείνης της εποχής.

Επίσης, στην αίθουσα διδασκαλίας υπάρχει μια από τις σπανιότερες συλλογές με σχολικούς χάρτες, που ξεπερνούν τους 400 σε αριθμό, όπως και πίνακες ανάγνωσης, αρίθμησης, ζώων, πτηνών, ψαριών, εντόμων.