Ο Νομός Ρεθύμνης

 

Ο Νομός Ρεθύμνης είναι ένας από τους 51 νομούς της Ελλάδας και συγκεκριμένα ένας από τους 4 νομούς της περιφέρειας Κρήτης, 

Βρίσκεται μεταξύ Ν. Χανίων (δυτικά) και Ν. Ηρακλείου (ανατολικά). Βόρεια βρέχεται από το Κρητικό πέλαγος και νότια από το Λιβυκό πέλαγος. 

Πρωτεύουσα του νομού Ρεθύμνης είναι το Ρέθυμνο.

Το έδαφος του νομού κατά ποσοστό 65% είναι ορεινό, ένα ποσοστό περίπου 19% είναι ημιορεινό και το υπόλοιπο 16% είναι πεδινό. 

Τα πεδινά εδάφη περιορίζονται στα βόρεια και νότια παράλια. Ανατολικά του νομού, παρά τα όρια των επαρχιών Αμαρίου και Μυλοποτάμου,

 δεσπόζει το όρος Ίδη, γνωστότερο ως Ψηλορείτης, με υψόμετρο 2.458 μ. Άλλες σημαντικές βουνοκορφές είναι ο Σιταράς (1.575 μ.), η Κουρούνα (1.855 μ.), 

ο Τυμπανάτορας (1.491 μ.), ο Σκίνακας (1.760 μ.), ο Καλόρος (1.125 μ.) και η Χαμένη (1.281 μ.). 

Αντίθετα στα δυτικά εκτείνονται οι ανατολικές προεκτάσεις 

των Λευκών Ορέων με σημαντικότερες κορυφές τον Κρυονερίτη (1.312 μ.) και τον Βρύσινα (860 μ.).

Σημαντικότερος ποταμός του νομού είναι ο Γεροπόταμος που πηγάζει από την Ίδη και εκβάλει στο Κρητικό πέλαγος. 

Ο ποταμός αυτός με τους παραποτάμους 

του διαρρέει σχεδόν όλο το ανατολικό τμήμα του νομού. Άλλοι ποταμοί είναι το ρέμα Σφοκορύακο, στο κεντρικό τμήμα του νομού και ο Πετρές στο δυτικό τμήμα, 

ενώ το ΝΑ. τμήμα διαρρέουν οι ποταμοί Ακουμιανός και Πλατύς. Υπάρχει η τεχνητή λίμνη του φράγματος Ποταμών.

Ο Νομός παρουσιάζει δύο εκτεταμένες ακτογραμμές. 

Η βόρεια στο Κρητικό πέλαγος που αρχίζει δυτικά από το μέσον του μυχού του Όρμου Αλμυρού όπου

 συνεχίζοντας χωρίς εγκολπώσεις, μέχρι τον λιμένα Ρεθύμνου, στρέφεται στη συνέχεια Β.ΒΑ. σχηματίζοντας τα ακρωτήρια Λιανός Κάβος, Χονδρός Κάβος·και 

Κορακιάς καθώς και τον όρμο του Μπαλίου καταλήγoντας ανατολικά στον όρμο Φόδελε.

Η νότια ακτογραμμή στο Λιβυκό πέλαγος παρουσιάζει πλουσιότερο διαμελισμό. Από δυτικά προς ανατολικά απαντώνται το ακρωτήριο Σταυρός, ο όρμος Πλάκα, 

το ακρωτήριο Μέλισσα απ΄ όπου ανατολικότερα σχηματίζεται ο μυχός του μεγάλου Κόλπου Μεσαρά, έναντι του οποίου το Πρασονήσι και οι νησίδες Παξιμάδια.

Το κλίμα του νομού χαρακτηρίζεται γενικά ήπιο μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες. Στις ορεινές περιοχές απαντάται ελάχιστα ηπειρωτικό.

Κύριοι φυσικοί πόροι του Νομού αποτελούν οι αρκετά εύφορες πεδινές εκτάσεις, βόρεια και νότια του νομού με σημαντική ανάπτυξη της γεωργίας και του τουρισμού 

και λιγότερο της κτηνοτροφίας. Η γεωργία στο νομό βασίζεται κυρίως στην ελαιοκαλλιέργεια. Οι ελαιώνες εδώ θεωρούνται από τους πλέον εκτεταμένους και αποδοτικούς  όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη τη Μεσόγειο. 

Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις κατανέμονται για σιτηρά, βρώσιμα όσπρια, βιομηχανικά φυτά, κτηνοτροφικά φυτά, 

πατάτες και λαχανικά. Στις δενδρώδεις καλλιέργειες περιλαμβάνονται εσπεριδοειδή, οπωροφόρα (μηλιές, αχλαδιές, βερικοκιές, ροδακινιές, κερασιές κ.ά.) καθώς και 

αμυγδαλιές, καρυδιές και μπανανιές και κυρίαρχα ελιές. Από τα συνολικά 519.200 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης περίπου τα 39.000 αρδεύονται.

Στη κτηνοτροφία περιλαμβάνονται αιγοπρόβατα οικόσιτης και ημιοικόσιτης μορφής με πολλά τυροκομικά γαλακτοκομικά και άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα (δέρματα, 

λίπος, αυγά κ.λπ).

Τα δάση του νομού πολύ περιορισμένα καλύπτουν μόνο το 0,04% της συνολικής έκτασης, από την οποία παράγεται ξυλεία, καυσόξυλα, ξυλάνθρακες και πολλά βότανα

 (τσάι, ρίγανη κ.λπ.).

Η αλιεία ασκείται και στις δύο ακτογραμμές από επαγγελματικά και ερασιτεχνικά αλιευτικά σκάφη με σύνολο αλιευμάτων τους 85 τόνους ετησίως. 

Η δε βιομηχανία και βιοτεχνία στο νομό θεωρείται μικρή περιοριζόμενη στην επεξεργασία αγροτικών προϊόντων.

Ο Ορυκτός πλούτος του νομού είναι περιορισμένος περιλαμβάνοντας κάποια περιορισμένα κοιτάσματα γύψου και λιγνίτη, μερικών χιλιάδων τόνων, 

στις περιοχές Πλατανιά και Σελλίον αντίστοιχα, καθώς και αμιάντου στις θέσεις Μουρνέ και Άδρακτος, μαγγανίου στη περιοχή Άνω Μέρος ως και σιδηρομεταλλεύματος 

στις τοποθεσίες Σίσσες, Άνω Βαλσαμόνερο και Αρολίθι χωρίς όμως οικονομικό ενδιαφέρον.

Ο νομός Ρεθύμνης διαθέτει πολλά και αξιόλογα μέρη, ιστορικής, αρχαιολογικής αλλά και θρησκευτικής σημασίας. Από μια διακλάδωση δεξιά και σε απόσταση 5 χιλιόμετρα, ανατολικά του Ρεθύμνου, από τον παλιό δρόμο, συναντάμε την Μονή Αρκαδίου, μνημείο των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του λαού της Κρήτης, κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας. Το μοναστήρι είναι κτίσμα του 14ου αιώνα, σύμφωνα με μια επιγραφή, και έχει σχήμα φρουρίου.

Με αφετηρία το Ρέθυμνο ένα ακόμα αξιοθέατο αποτελεί το χωριό Αργυρούπολη, 27 χιλ. ΝΔ του Ρεθύμνου, μια τοποθεσία με κρυστάλλινα νερά, φυσικές πηγές, ψηλά και πυκνά δένδρα. Η Αργυρούπολη είναι χτισμένη πάνω στη θέση της αρχαίας πόλης Λάππας.

 Στην έξοδο από την πόλη του Ρεθύμνου και διασχίζοντας την εθνική οδό βόρεια, προς κατεύθυνση για Ηράκλειο, συναντάμε τουριστικά αναπτυγμένες παραθαλάσσιες περιοχές, όπως τα Μισίρια, το Άδελε, ο Σταυρωμένος, το Πάνορμο, το Μπαλί και άλλα. Ο νομός έχει και άλλες εκκλησίες και μονές, όπως επίσης και σπήλαια, που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί.

Η επαρχία Αμαρίου, έχει πολλά και όμορφα χωριά, αλλά και πολλές Βυζαντινές εκκλησίες. 3 χιλ. ανατολικά του Ρεθύμνου, υπάρχει η έξοδος για την κοιλάδα Αμαρίου. Στο 6ο χιλ. είναι η εκκλησία του Αγ. Ευτυχίου και 2 χιλ. μετά, φτάνομε στο χωριό Πρασιές, όπου σώζονται, Βενετικά σπίτια. Στο 17ο χιλ. μια άλλη διακλάδωση δεξιά, μας οδηγεί στο χωριό Πατσός, που στην Δυτική πλευρά του, υπάρχει η σπηλιά του Αγίου Αντωνίου. Το χωριό Αμάρι διαθέτει άφθονες πηγές, που δικαιολογούν την ύπαρξη πολλών οπωροφόρων δένδρων. 

Η κοιλάδα του Αμαρίου έχει 40 περίπου χωριά και ενώνει την βόρεια με την νότια πλευρά της Κρήτης. Φθάνοντας στο χωριό Αγ. Φωτεινή, μετά από ένδειξη πινακίδας, καταλήγουμε στο χωριό Θρόνος. Είναι χτισμένο πάνω σε τμήμα της ελληνορωμαϊκής πόλης Σιβρύτου η οποία είχε ως διέξοδο προς τη θάλασσα το λιμάνι της αρχαίας Σουλίας (της σημερινής παραθαλάσσιας περιοχής Αγίας Γαλήνης).

Συνεχίζοντας μετά το χωριό Θρόνος και προσπερνώντας την άλλοτε μονή Ασωμάτων, στην οποία λειτουργεί από το 1931 γεωργοκτηνοτροφική σχολή, μια διακλάδωση αριστερά οδηγεί στο χωριό Μοναστηράκι, όπου ανακαλύφθηκε μινωικός πολιτισμός. Στο 55ο χιλ. λίγο πριν το χωριό Αποδούλου, βρίσκεται ο υστερομινωικός οικισμός και ο θολωτός τάφος που ανάσκαψε ο Κ. Δαβάρας. Ακριβώς μετά το χωριό Αποδούλου, ένας δρόμος προς Νότια οδηγεί στην Αγία Γαλήνη.

Επιστρέφοντας στην πόλη του Ρεθύμνου και βγαίνοντας από την πλευρά του Δημοτικού κήπου της πόλης, με κατεύθυνση προς Σπήλι και Αγία Γαλήνη, στο 2ο χιλ. βρίσκεται το φρούριο Φορτέτσα. 

Στο 9ο χιλ. για το χωριό Σωματά και στην δεξιά πλευρά του δρόμου υπάρχει το υστερομινωικό νεκροταφείο των Αρμένων. Συνεχίζοντας από τον δημόσιο δρόμο, φθάνομε στο χωριό Σπήλι, το οποίο είναι έδρα Μητρόπολης και είναι γεμάτο με δέντρα, πολλά νερά, όμορφα σπίτια και τέσσερις παλιές εκκλησίες. Ο δρόμος συνεχίζει για τις Μέλαμπες και την Αγία Γαλήνη.

Στο 23ο χιλ. από την πόλη του Ρεθύμνου και προς τα νότια συναντάμε την περιοχή Κοξαρέ και συνεχίζοντας, ο δρόμος περνά από το Κουρταλιώτικο φαράγγι για να φθάσει στο χωριό Ασώματοι. Ένα χιλιόμετρο μετά το χωριό υπάρχει άλλη διασταύρωση αριστερά, που οδηγεί στην Μονή Πρέβελη, κάτω από την οποία βρίσκεται ο Μέγας ποταμός, όπου μπορεί κάποιος να φθάσει μόνο με πεζοπορία.

Ξαναγυρνώντας στην διασταύρωση νότια του χωριού Ασώματοι, συνεχίζουμε αριστερά μέχρι το χωριό Λευκόγεια, όπου στην έξοδο του και από διασταύρωση αριστερά, ακολουθούμε δρόμο που μας οδηγεί στην παραθαλάσσια περιοχή του Πλακιά, η οποία αποτελεί τουριστικό θέρετρο.

Ανάμεσα στην Μονή Πρέβελη και τον Πλακιά υπάρχει μικρό παραθαλάσσιο χωριό, το Δαμνόνι. 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικά, συναντάμε την είσοδο του φαραγγιού Κοτσυφού, από όπου μια διασταύρωση οδηγεί πίσω στον Άγιο Βασίλειο και στο Ρέθυμνο. 

Μια άλλη διασταύρωση οδηγεί στο χωριό Σελιά, που σημαδεύτηκε από την ήττα των Τούρκων, όταν αυτοί προσπάθησαν να εισχωρήσουν στη Νότια Κρήτη. 8 χιλ. πιο κάτω, φθάνομε στο παραθαλάσσιο χωριό Ροδάκινο με τις αμμουδένιες παραλίες του, το οποίο είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε δύο υψώματα. Η πρώτη σημαία της επανάστασης, υψώθηκε εδώ, από τον ηγούμενο της Μονής Πρέβελης Μελχισεδέκ Τσουδερό, στις 24 Μαΐου του 1821.

Περίπου στα όρια του νομού Ρεθύμνου με τον νομό Ηρακλείου, κατεβαίνοντας νότια του νομού Ρεθύμνου, συναντάμε την κωμόπολη των Ανωγείων. Από την είσοδο της κωμόπολης Ανώγεια, μια διασταύρωση αριστερά, οδηγεί προς το σπήλαιο του Ιδαίον Άντρον, στη ρίζα της κορυφής του Ψηλορείτη. 

Στο Ιδαίο Άντρο κατά την μυθολογία, η Ρέα έκρυψε τον νεογέννητο Δία, (που τον γέννησε μάλλον στο Δικταίο Άντρο), για να μην τον καταπιεί ο πατέρας του ο Κρόνος. Το διασημότερο, λατρευτικό σπήλαιο της αρχαιότητας, βρίσκεται σε υψόμετρο 1540μ., πάνω από το όμορφο οροπέδιο της Νίδας.

Η κωμόπολη Ανώγεια είναι η πιο ανεπτυγμένη τουριστικά ορεινή κωμόπολη της Κρήτης και πολλές φορές, απετέλεσε κέντρο επαναστατικών κινήσεων κατά της Τουρκοκρατίας και της Γερμανικής κατοχής. Βορειοδυτικά των Ανωγείων βρίσκεται το χωριό Αξός που βρίσκεται εκεί που άλλοτε υπήρχε η αρχαία αξιόλογη πολιτεία Ο άξος όπως αναγράφει ο Ηρόδοτος σχετικά με την ιστορία του βασιλιά της Ετέαρχου, της κόρης του Φρόνιμης, και την συγκινητική περιπέτεια της. 

Πως γλίτωσε από τον πνιγμό που είχε προστάξει για αυτήν ο πατέρας της, από κάποιον έμπορο από την Σαντορίνη. Πως την βρίσκουμε να παντρεύεται έναν τοπικό άρχοντα εκεί, και που μαζί του απέκτησε ένα αγόρι, τον Βάττο Αριστοτέλη (όπως τον αναφερει ο Πίνδαρος) που έμελλε να είναι ο πρώτος εποικιστής και βασιλιάς της Κυρήνειας. Στην είσοδό του υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης (4ου-5ου αι.) Στην Αξό υπήρχαν 46 εκκλησίες, από τις οποίες σώζονται μόνο 9.

Δυτικά του χωριού βρίσκεται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σπήλαια της Κρήτης, το Σπήλαιο Σφεντόνη που βρίσκεται στην είσοδο του ιστορικού χωριού Ζωνιανά. Ο προαύλιος χώρος του, μαζί με το πέτρινο θέατρο του είναι απείρου φυσικού κάλλους. 

Στο χωριό βρίσκεται το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων, το μουσείο Ποταμιάνου με πάνω από 85 εκθέματα αξιομνημόνευτων ιστορικών γεγονότων, από διάφορες περιόδους της ελληνικής ιστορίας, όπως της Αραβικής κυριαρχίας της Βυζαντινής, της Ενετοκρατίας, και της Οθωμανικής περιόδου. Επίσης εκτίθενται ομοιώματα επωνύμων ανδρών της Κρήτης, όπως του Ελευθερίου Βενιζέλου, του ζωγράφου της αναγεννήσεως Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο), του ποιητή δημιουργού του Ερωτόκριτου Βιτσέντζου Κορνάρου, του Νίκου Καζαντάκη του στρατηλάτη της βυζαντινής αυτοκρατορίας Νικηφόρος Β' Φωκάς κ.α.

Δυτικά των Ζωνιανων βρίσκεται το μικρό αλλά επίσης ιστορικό χωριό Κράνα. Από δω έλκει την καταγωγή του ο ήρωας της επαναστάσης του 1866 ο Κόκκινος-παπά Κρανιωτης. Το χωριό είναι κτισμένο πανοραμικά στην πλαγιά του βουνού. Κάτι που κάνει εντύπωση στον επισκέπτη είναι οι πολλές μουριές του. Παλιότερα έκοβαν από εδώ τα φύλλα τους οι κοπέλες του χωριού, αλλά και οι Ζωνιανές, τροφή για τους μεταξοσκώληκες τους. Τότε το μετάξι τους ήταν απαραίτητο για να υφάνουν τα

 προικιά τους. 

Το χωριό έχει γυμνάσιο, που φοιτούν τα παιδιά και των δυο μεγαλυτέρων χωριών, Ζωνιανών και Λιβαδιών, που βρίσκονται περίπου στην ίδια απόσταση από την Κράνα.