Οταν σχηματίστηκαν γκρεμοί 10 μέτρων στα Χανιά.Ο μοναδικός σίφωνας που πέρασε μέσα στην πόλη των Χανίων. Ο φονικός Οκτώβριος του 1937.
Η ημέρα που η πόλη των Χανίων ερημώθηκε και οι κάτοικοι έμειναν άγρυπνοι. Όταν παρασύρθηκαν 500 άνθρωποι από τα νερά στο Ηράκλειο. Η κακοκαιρία που ήταν η αιτία για να ονομαστεί «λίμνη Τσόντου» η περιοχή πίσω από τη ΔΕΗ.
Εφημερίδα Ακρόπολις
Υπάρχουν καιρικά φαινόμενα που χαράσσονται στη μνήμη των πολιτών για τη σφοδρότητά τους και χαρακτηρίζονται μερικές φορές ως πρωτόγνωρα. Μια αναδρομή όμως πίσω στο παρελθόν, αποδεικνύει ότι ο καιρός κάνει κύκλους και αυτό που μοιάζει πρωτοφανές, είναι πολύ πιθανό να έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν ίσως με πολύ μεγαλύτερη ένταση και σίγουρα επιφέροντας πολύ μεγαλύτερες καταστροφές.
Σ’ αυτό το τελευταίο φυσικά συντελεί και το γεγονός ότι όσο πιο πίσω στον χρόνο κοιτάζει κάποιος τόσο περισσότερο οι υποδομές, η κτιριακή κατάσταση και οι μηχανισμοί αντίδρασης ήταν από ανεπαρκείς, καθιστώντας τις πόλεις τελείως πιο ευάλωτες απέναντι στα έντονα καιρικά φαινόμενα.
Ανατρέχοντας λοιπόν κάποιος στο παρελθόν θα διαπιστώσει ότι ανθρώπινα θύματα από καιρικά φαινόμενα, φοβερές πλημμύρες και τεράστιες ζημιές σε υποδομές έχουν καταγραφεί πολλές φορές. Το ίδιο ισχύει και για φαινόμενα που φαντάζουν παράδοξα κι όμως τα συναντάμε στο παρελθόν, όπως η πλήρης ανομβρία και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες σε χειμερινούς μήνες από τη μια και από την άλλη οι καταιγίδες σε καλοκαιρινούς μήνες.
Εφημερίδα Εσπερινός Ταχυδρόμος
Λίγα μόνο από τα παραπάνω αυτά φαινόμενα του μακρινού παρελθόντος, απομονώσαμε από το πλούσιο καταγεγραμμένο αρχείο του δικηγόρου Γιώργου Στυλιανάκη (που συγκέντρωσε, μετά από χρόνια έρευνας, υλικό από ένα μεγάλο εύρος πηγών) το οποίο διατηρεί στο προσωπικό του ιστολόγιο creteweather.blogspot.com.
Με την άδεια του κ. Στυλιανάκη, επιλέξαμε λίγα μόνο από τα πολλά γεγονότα του παρελθόντος, τα οποία μεταφέρουμε είτε περιληπτικά είτε αυτούσια από το αρχείο του.
Επιπλέον παραθέτουμε στοιχεία για τα γεγονότα και υλικό που εντοπίσαμε μετά από έρευνά μας σε δημοσιεύματα του τύπου της εποχής.
Ο μοναδικός σίφωνας μέσα στην πόλη των Χανίων
Κατά καιρούς έχει παρατηρηθεί η εμφάνιση σιφώνων στον νομό Χανίων με την πλειοψηφία τους να πρόκειται για υδροσίφωνες. Ωστόσο, στις 26 Δεκεμβρίου του 1934 καταγράφηκε ο μοναδικός σίφωνας που πέρασε μέσα από την πόλη των Χανίων. (Υπήρξε άλλος ένας σίφωνας ξηράς στα Χανιά, ο οποίος όμως σχηματίστηκε νότια της πόλης*).
«Λίγο μετά το μεσημέρι και για αρκετά λεπτά, ισχυρός αλλά αργά κινούμενος σίφων που έπληξε αρχικά το λιμάνι, έφθασε μέχρι την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (Σπλάντζια), σχηματίζοντας πάνω από την πόλη τόξο περίπου 200 μέτρων, στο εσωτερικό του οποίου διακρίνονταν τα αντικείμενα που είχε αρπάξει – πριν πέσουν στη συνέχεια.
Προκλήθηκαν ζημιές στις στέγες και τα παράθυρα οκτώ οικιών, από τις οποίες η μία κατέρρευσε, αναρπάγησαν έπιπλα, υπέστη ζημιές και ο ναός του Αγίου Νικολάου καθώς και ο μεγάλος ιστορικός πλάτανος στην αυλή του, μεγάλα κλαδιά από τον οποίο έπεσαν αργότερα σε μεγάλη απόσταση. Άλλος σίφων στην περιοχή Κλαδισού κατέστρεψε ένα σπίτι και παρέσυρε στέγες, ξερίζωσε δε 100 ελαιόδεντρα στο Βαρούσι.
Ζημιές 150.000 δρχ της εποχής. Ακολούθησε καταιγίδα με χοντρό χαλάζι, πλημμύρες και θαλασσοταραχή» περιγράφει στο αρχείο του ο Γ. Στυλιανάκης
Τη νύχτα της 19ης Οκτωβρίου του 1967 δημιουργήθηκε σίφωνας νότια της πόλης των Χανίων και συγκεκριμένα στην περιοχή του Αγίου Νεκταρίου. Διανύοντας πορεία 5 χιλιομέτρων έφτασε μέχρι τον δρόμο της Χρυσοπηγής. Ωστόσο, δεν πέρασε μέσα από το κέντρο των Χανίων όπως αυτόν του 1934.
Οι περιοχές μέσα από τις οποίες πέρασε ήταν σχεδόν ακατοίκητες. Σίφωνες έχουν παρατηρηθεί και άλλες φορές όπως στις 4 Σεπτεμβρίου 1929 στην Αγία Μαρίνα, στο Ακρωτήριο της Γραμβούσας και έξω από το λιμάνι των Χανίων. Στις 22 Οκτωβρίου 1976 είχε δημιουργηθεί σίφωνας στην περιοχή του φαραγγιού της Σαμαριάς προκαλώντας και τον θάνατο μιας τουρίστριας.
Η τρομακτική μέρα που η πόλη ερημώθηκε και οι κάτοικοι έμειναν άγρυπνοι – 13 άνθρωποι πνίγηκαν από αυτό που έμεινε στη μνήμη ως «Η τρικυμία του Καραβία» – Η παραλία της Χρυσής Ακτής γέμισε ψάρια
Εικόνες τρομακτικές περιγράφονται για την 21-22 Φεβρουαρίου του 1940 από τον Γ. Στυλιανάκη. Παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενό του:
«Σύμφωνα με τον τοπικό Τύπο (εφημερίδα «Βήμα του Λαού», τη μόνη που κυκλοφόρησε επειδή τα πιεστήρια των υπόλοιπων βρίσκονταν στο λιμάνι Χανίων και καταστράφηκαν) παρασύρθηκαν στέγες, προσόψεις, μπαλκόνια, τζάμια, κεραμίδια, μεγάλο μέρος της στέγης της Δημοτικής Αγοράς, ξεριζώθηκαν πολλά δένδρα μέσα στην πόλη, κόπηκαν καλώδια. Τα σχολεία και καταστήματα δεν λειτούργησαν, η πόλη ερημώθηκε, οι κάτοικοι έμειναν άγρυπνοι.
Καταστράφηκε ολόκληρη η προκυμαία του λιμανιού και έμεινε αδιάβατη μέχρι σχεδόν τα μέσα Μαρτίου, τεμάχια πολλών τόνων ρίχτηκαν στα καταστήματα του λιμανιού τα οποία επίσης καταστράφηκαν μαζί με τα εμπορεύματά τους, μερικά από τα οποία, όπως γράφτηκε, μεταφέρθηκαν από τα κύματα μέχρι μπροστά στη Μητρόπολη, στη μέση της οδού Χάληδων!
Καταστράφηκε τμήμα του λιμενοβραχίονα στα άλλα σημεία του οποίου δημιουργήθηκαν μεγάλα ρήγματα, παρασύρθηκε τμήμα του Φρουρίου Φιρκά, βυθίστηκαν όσα πλοία βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι. Βυθίστηκε έξω από τα Χανιά το πλοίο Καραβίας, 400 τόννων, που είχε φύγει από το λιμάνι αλλά δεν πρόλαβε να πάει στη Σούδα και πνίγηκε όλο το πλήρωμά του, 13 άνθρωποι που εκβράστηκαν τις επόμενες ημέρες.
Εφημερίδα Ακρόπολις
Καταστράφηκαν οικίες και καταστήματα κατά μήκος ολόκληρης της παραλίας από Νέα Χώρα μέχρι Χαλέπα αλλά και σε όλη τη βόρεια ακτή, από Νωπήγεια (που παρασύρθηκαν ένα σπίτι και μια αποθήκη) και Πλατανιά (παρασύρθηκαν δέκα περίπου σπίτια) μέχρι Καλύβες.
Γράφτηκε ότι χιλιάδες δένδρα ξεριζώθηκαν στην πόλη και στα περίχωρα, ιδίως στην επαρχία Κυδωνίας και εν μέρει Κισάμου και Αποκορώνου, όπου έπεσαν περί τα 700. Αφθονα χιόνια έπεσαν, αποκλείστηκαν χωριά.
Ένα πλοίο εξώκειλε στη Σούδα, όπου επίσης έγιναν μεγάλες ζημίες. Χαρακτηριστικό της σφοδρότητας της τρικυμίας (που εξαιτίας του ναυαγίου έμεινε στη μνήμη των παλαιότερων κατοίκων σαν “η τρικυμία του Καραβία”) ήταν ότι όλη η παραλία δυτικά της πόλης (σημερινή Χρυσή Ακτή) στρώθηκε από ψάρια παντός είδους, ενώ ογκώδη σιδερένια υπολείμματα πλοίου ανασύρθηκαν από τη θάλασσα και ρίχτηκαν μέχρι το μέσο της Πλατείας Λουμπάνσκυ (κάτω από το πρώην ΞΕΝΙΑ). Για ημέρες δε σε όλο το μήκος των ακτών εκβράζονταν ιστοί και κομμάτια από ναυαγισμένα σκάφη.
Μεγάλες ζημιές έγιναν και στις ακτές καθώς και στα λιμάνια Ρεθύμνου (όπου πλημμύρισαν σπίτια) και Ηρακλείου (όπου τεράστιοι ογκόλιθοι εκσφενδονίστηκαν στο φρούριο και έπεσαν στο λιμάνι).»
Σχηματίστηκαν γκρεμοί 10 μέτρων – Έβρεχε επί 60 ώρες!
Από τις 14-16 Δεκεμβρίου του 1929 σημειώθηκαν καταρρακτώδεις βροχές στα Χανιά που προκάλεσαν πολλές ζημιές σε κτίσματα και στην προκυμαία του λιμανιού, καταστήματα πλημμύρισαν, ενώ δυο ιστιοφόρα ναυάγησαν στη Σούδα.
Όμως, οι καταστροφές αυτές δε συγκρίνονται με αυτές που υπέστη η ύπαιθρος και ιδιαίτερα η επαρχία Σελίνου. Όπως καταγράφει ο Γ. Στυλιανάκης:
«Οι καταρρακτώδεις βροχές που έπεφταν επί 60 ώρες εξαφάνισαν, ξερίζωσαν και παρέσυραν χιλιάδες δένδρα, σημειώθηκαν καθιζήσεις και ρωγμές στις πλαγιές, παλιές πηγές καταχώθηκαν ή νέες φάνηκαν, εξαφανίστηκαν ολόκληροι ελαιώνες, αλευρόμυλοι κλπ.
Γενικά λέγεται ότι ολόκληρο το νότιο και δυτικό τμήμα της επαρχίας υπέστη γεωμορφολογικές μεταβολές, σχηματίστηκαν περί τα 500 νέα ρυάκια βάθους 2-3 μέτρων. Στο χωριό Πλεμενιανά ο χείμαρρος παρέσυρε τα πάντα και σχημάτισε ολόκληρους γκρεμούς βάθους 10 μ ! Το χωριό Αγία Ειρήνη πλημμύρισε, στον Καμπανό παρασύρθηκαν σπίτια, στα Πλεμενιανά οι ζημιές ανήλθαν σε 6.000.000 δρχ της εποχής.
Τα χωριά απομονώθηκαν μέχρι την 21 του μήνα λόγω καταστροφής των δρόμων αλλά και των τηλεφωνικών επικοινωνιών, το 1/3 της παραγωγής καταστράφηκε. Ο ποταμός Ταυρωνίτης παρέσυρε περί τα 500 στρέμματα γης. Μηνιαίο ύψος βροχής για Χανιά, 329,4 χιλ.»
Η κακοκαιρία με το ιστορικό ρεκόρ βροχής που ήταν η αιτία για να ονομαστεί «λίμνη Τσόντου» η περιοχή πίσω από τα σημερινά γραφεία της ΔΕΗ.
Στις 3 και 4 Φεβρουαρίου του 1949 το ύψος της βροχής έφτασε το ιστορικό ρεκόρ των 301 χιλιοστών μέσα σε ένα μόλις 24ωρο στην πόλη! (Συγκριτικά, θυμίζουμε ότι η βροχή που είχε πέσει από τις 12-17 Φεβρουαρίου του 2019, στη θεομηνία που σάρωσε περιοχές του Πλατανιά και κατέστρεψε υποδομές, ήταν 485 χιλιοστά στον Σέμπρωνα μέσα σε 6 ημέρες και στην κακοκαιρία από τις 23-28 Φεβρουαρίου 2019 όταν δηλαδή έπεσε η γέφυρα του Κερίτη ήταν 623 χιλιοστά στ’ Ασκύφου, επίσης μέσα σε διάστημα 6 ημερών!)
«Η πόλη ερήμωσε και έμοιαζε με θάλασσα, έπεσαν 90 σπίτια, κυρίως παλιά, 100 κατέστησαν ακατοίκητα, τα «εντέκια» (περιμετρική τάφρος) πλημμύρισαν ώστε μπορούσαν να πλέουν βάρκες. Επί ένα δε μήνα δημιουργήθηκε νότια της πόλης μια λίμνη (ονομάστηκε «λίμνη Τσόντου»). 180 άτομα έμειναν άστεγα, δρόμοι ανασκάφηκαν» αναφέρει ο Γ. Στυλιανάκης και συνεχίζει:
«Σπίτια έπεσαν και στα χωριά της πεδινής Κυδωνίας, πλημμύρισαν όλοι οι ποταμοί, έπεσε η γέφυρα Πλατανιά, παρασύρθηκαν τεράστιες εκτάσεις από τον Ταυρωνίτη, ζημίες σε σπίτια στα χωριά της Κισσάμου όπου ξεριζώθηκαν εκατοντάδες δένδρα.
Στο Σέλινο όμως η καταστροφή χαρακτηρίστηκε βιβλική (όπως και τον Δεκέμβριο 1929), αφού λόγω εκτεταμένων κατολισθήσεων, πνίγηκαν χιλιάδες ζώα, έπεσαν 17 σπίτια σε διάφορα χωριά, ξεριζώθηκαν πάρα πολλά δένδρα. 4 σπίτια έπεσαν επίσης σε Καλύβες και Γεωργιούπολη, το ίδιο και στη Χώρα Σφακίων. Σκεπάστηκε από τα νερά η Σούδα. Ολόκληρο το οδικό δίκτυο του νομού υπέστη σοβαρές ζημίες».
Εφημερίδα Κήρυξ
Ο φονικός Οκτώβριος του 1937 – Η μαύρη μέρα που πνίγηκαν 14 άτομα και το νερό της θάλασσας έγινε “κόκκινο” για μέρες
Το βράδυ της 17ης προς 18ης Οκτωβρίου 1937 οι ραγδαίες βροχοπτώσεις είχαν σαν αποτέλεσμα να προκληθούν ζημιές σε σπίτια, καταστήματα και υποδομές στα Χανιά. «Το νερό σε ορισμένες συνοικίες έφθανε μέχρι το στήθος των κατοίκων. Στις περιοχές έξω από την πόλη οι ζημίες ήταν πολύ μεγαλύτερες, έπεσαν γέφυρες και σπίτια σε ορισμένα χωριά, παρασύρθηκαν ή κατέστησαν αδιάβατοι δρόμοι, πλημμύρισαν δε όλοι οι ποταμοί της βόρειας ακτής» γράφει ο κ. Στυλιανάκης.
Όμως στο Ηράκλειο, το πέρασμα της κακοκαιρίας ήταν πιο έντονο και δυστυχώς μοιραίο καθώς στοίχισε τη ζωή πολιτών. 14 άτομα παρασύρθηκαν από τα νερά και πνίγηκαν ενώ πάνω από 200 οικογένειες έμειναν στον δρόμο.
Όπως γράφει η εφημερίδα “Η Δράσις” οι δρόμοι μετατράπηκαν σε χείμαρροι, τελείως αδιάβατοι και οι πλατείες σε λίμνες. «Από όλα τα σημεία ηκούοντο γοεραί κραυγαί, απέλπιδες φωναί και επικλήσεις ανθρώπων που εκινδύνευον να παρασυρθούν από τον κατακλυσμόν των υδάτων […] Περί την 8ην εσπερινήν η πόλις κατεποντίζοντο. Αλλά η τραγικοτέρα καταστροφή και η πλέον σπαρακτική τραγωδία, εξελίσσετο εις τη συνοικίαν “Ξύλινη Τάμπια” και εις τον συνοικισμόν “Κατσαμπά” όπου τα ύδατα ανήλθον εις τινά σημεία εις το ύψος των οικιών. Τοίχοι, οικίαι, έπιπλα, οικιακά σκεύη, γέροντες, γυναίκες, παιδιά παρεσύροντο υπό του ρεύματος των υδάτων και επνίγοντο.
Παχύτατα στρώματα λάσπης εισέρρεον μετά των χειμάρρων της βροχής εντός των οικιών και εκάλυπτον τα πάντα» γράφει “Η Δράσις”.
Στο αρχείο του ο Γ. Στυλιανάκης αναφέρει «Ήταν ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπινων απωλειών από καιρικό φαινόμενο στην Κρήτη κατά τον 20ό αιώνα. Εγράφη ότι από τις βροχές αποψιλώθηκε σε μεγάλη κλίμακα το έδαφος της βόρειας Κρήτης, μέχρι δε το τέλος του μήνα το νερό της θάλασσας μέχρι το ορατό βάθος του ορίζοντα και σε όλη την έκταση της βόρειας ακτής ήταν κόκκινο».
Εφημερίδα Ανόρθωσις
Εφημερίδα Αγροτική Κρήτη
Εφημερίδα Εσπερινός Ταχυδρόμος
Πνίγηκαν πέντε, έμειναν άστεγοι εκατοντάδες
Η θεομηνία της 29ης Φεβρουαρίου του 1968, είχε σαν αποτέλεσμα να θρηνήσει η Κρήτη 5 ανθρώπους και να αφήσει 230 πολίτες άστεγους. Όπως γράφει εφημερίδα Μακεδονία, τρεις πνίγηκαν μέσα στα σπίτια τους στις Καλύβες και την Αλμυρίδα ενώ στο Ηράκλειο σκοτώθηκαν δυο ναύτες από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα τα κύματα της οποίας έφταναν σύμφωνα με τον τύπο, στη μέση του λιμανιού.
Οι ναυτικοί βρίσκονταν στον λιμενοβραχίονα και προσπαθούσαν να δέσουν τους κάβους του πλοίου τους. “Τεράστιον κύμα τους ανήρπασε και τους εξετίναξεν εις υπέρ τα πεντήκοντα μέτρα απόστασιν εντός του λιμένος” γράφει η Εφημερίδα Μακεδονία.
Πλημμύρισαν περιοχές δυτικά των Χανίων όπως η Νέα Χώρα και το Βαρούσι που εκκενώθηκαν, ενώ πλημμύρισε και η Σούδα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τις βροχές. Σύμφωνα με την εφημερίδα Μακεδονία, το φράγμα της Αγιάς διερράγη σε πλάτος 10 μέτρων με αποτέλεσμα να διακοπεί η ηλεκτροδότηση της πόλης. Οι πλημμυροπαθείς ανήλθαν στους 290, εκ των οποίων οι 200 φιλοξενήθηκαν στη ναυτική βάση της Σούδας, 100 στο Πεδίο Βολής και 90 στην πόλη των Χανίων.
Όπως αναφέρει και στο δικό του αρχείο ο Γ. Στυλιανάκης, υπερχείλισαν χείμαρροι, έπεσαν δέντρα και η λειτουργία των δημοσίων κτιρίων σταμάτησε για πολλές μέρες.
Προκλήθηκαν μεγάλες ζημιές στο λιμάνι και τα καταστήματα, ναυάγησαν σκάφη, παρασύρθηκε η γωνιά του φρουρίου του Φιρκά, μαζί με έναν τεράστιο προστατευτικό ογκόλιθο καθώς και τη μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, ενώ τα απόνερα έφτασαν μέχρι μπροστά από το Μουσείο. Στις παραλίες των Καλυβών και της Αλμυρίδας έπεσαν 12 σπίτια και καταστήματα. Ζημιές προκλήθηκαν σε κτίρια σε όλα τα βόρεια παράλια των Χανίων.
Ο Φεβρουάριος που τα χιόνια έφτασαν στα 4 και 6 μέτρα και πλημμύρισε το φρούριο του Φιρκά
Ο Φεβρουάριος του 1929 ήταν ένας «βαρύς» χειμωνιάτικος μήνας. Από την 1η έως την 4η του μηνός σημειώθηκαν έντονες χιονοπτώσεις, διεκόπησαν οδικές και τηλεγραφικές επικοινωνίες και επικράτησε ψύχος στο νησί με το θερμόμετρο να δείχνει 0 βαθμούς κελσίου στην πόλη των Χανίων.
Στο αρχείο του κ. Στυλιανάκη αναφέρεται: «Στους Λάκκους το χιόνι έφθασε το 1,80 μ, στο Ασκύφου τα 4 μ., στο Θέρισο τα 2 μ, στην Κίσσαμο τοπικά αναφέρθηκαν (ίσως υπερβολή του τύπου) χιόνια μέχρι 6 μέτρα! Αποκλείστηκαν τελείως και για ημέρες οι ορεινές επαρχίες των Χανίων όπως και όλα τα ορεινά χωριά του νησιού. Ζητήθηκε Κυβερνητική αρωγή και οργανώθηκαν συνεργεία για τη διάσωση των κατοίκων
Επίσης πλημμύρες στα ποτάμια παρέσυραν περί τα 3.000 δένδρα, έπεσαν σπίτια, σημειώθηκαν δε θάνατοι από την κακοκαιρία. Η καταστροφή υπήρξε κατά τόπους ολοκληρωτική»
Σύμφωνα με τον ερευνητή και δικηγόρο, σφοδρές κακοκαιρίες συνεχίστηκαν όλο τον Φεβρουάριο του 1929. Από τις 22 – 24 του μήνα καταγράφηκε η ισχυρότερη θαλασσοταραχή από το 1913 μέχρι το 1940, η οποία έπληξε όλα τα βόρεια παράλια του νησιού. Χαρακτηριστικό είναι ότι παρασύρθηκε η γωνία του φρουρίου του Φιρκά με το προστατευτικό πρόχωμα με αποτέλεσμα να πλημμυρίσει ο χώρος του φρουρίου που τότε λειτουργούσε σαν φυλακή και οι φυλακισμένοι να μεταφερθούν στα δικαστήρια.
Η θάλασσα «έσκαψε» την προκυμαία με αποτέλεσμα ένα τμήμα της μπροστά από το Τελωνείο (το σημερινό θέατρο Μίκης Θεοδωράκης) να παρασυρθεί τελείως. Στην πλατεία Λουμπάνσκι (τη σημερινή πλατεία Τάλως) ολόκληροι βράχοι παρασύρθηκαν μέχρι τα μέσα της πλατείας. Καταστήματα σε ενετικό λιμάνι και Κουμ Καπί υπέστησαν ζημιές ενώ 7 ιστιοφόρα και πολλές φορτηγίδες βυθίστηκαν ή εξώκειλαν στο λιμάνι. «Η πόλη νεκρώθηκε, ενώ οι ζημίες υπολογίστηκαν σε 1 εκατ. δρχ της εποχής» γράφει χαρακτηριστικά στο αρχείο του ο κ. Στυλιανάκης.
Όταν άσπρισε η Γαύδος, τα Παξιμάδια και το Τραχήλι
Οι έντονες χιονοπτώσεις δεν έλειψαν κατά το πέρασμα του χρόνου ακόμα και μέσα στις πόλεις. Μεταφέρουμε ενδεικτικά κάποιες από αυτές από το αρχείο του Γ. Στυλιανάκη.
Στις 23 Ιανουαρίου του 1833 άσπρισε από το χιόνι η Γαύδος, τα Παξιμάδια και το Τραχήλι με το χιόνι να φτάνει στην ακρογιαλιά. Τα χιόνια επεκτάθηκαν σε όλο το νησί. Γύρω από τη Μονή της Πρέβελης το χιόνι έφτασε σε ύψος μέχρι περίπου τα 70 εκατοστά. Η χιονιά μάλιστα αυτή στην Κρήτη διήρκεσε για 6 ημέρες (βιβλίο Μ. Παπαδάκη, «Το Μοναστήρι του Πρέβελη στην Κρήτη)».
Στις 26 Ιανουαρίου 1898 χιόνισε στα παράλια του νησιού και μέσα στην πόλη των Χανίων, το ίδιο και στις 26 Φεβρουαρίου του 1928. Στις 8 Μαρτίου του 1928 το χιόνι στ’ Ασκύφου και την Ίμβρο ήταν τέτοιο που αναφέρεται ότι μόνο το καμπαναριό μιας εκκλησίας εξείχε από τα χιόνια. Στις 14-15 Φεβρουαρίου του 1934 έπεσε πάλι χιόνι μέσα στα Χανιά με κάποιες εφημερίδες να αναφέρουν ότι έπαιζαν χιονοπόλεμο στους δρόμους (ενώ στα ορεινά, το χιόνι έφτασε τα 3 και 6 μέτρα).
Μια ακόμα χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Φεβρουαρίου του 1959 όταν σημειώθηκαν αλλεπάλληλες χιονοπτώσεις με αποτέλεσμα να αποκλειστούν τα Σφακιά και το Σέλινο επί 23 ημέρες! (Φυσικά υπήρξε και η χιονιά του 2004 την οποία αναφέρουμε παρακάτω).
Ο λιμός στην Κρήτη
Τον Ιανουάριο του μακρινού 1590 ενέσκηψε λιμός στο νησί καθώς οι καιρικές συνθήκες δεν βοήθησαν τη σπορά, με αποτέλεσμα να υπάρξει έλλειψη τροφής που οδήγησε σε μεγάλη πείνα. «Εγένετο λιμός μέγας εις την Κρήτην. Με το κεχρί έζησαν πάντες οι πένητες και με τα χόρτα της γης, όπου δεν ηυρίσκετο μήτε κουκκίον μήτε άλλο τι λεγούμι. Χειμών αδεξιώτατος και σκληρότατος με βροχές φοβερές, από τες οποίες δεν ημπορούσαν οι άνθρωποι να σπείρουν. Τούτο το κακόν ήτον και εις τους 1591» (Αρχείο Στυλιανάκη από Peter Schreiner “Die Byzantinischen Kleinchroniken” T. A’ σ. 509 αρ. 36, χρονικό 65).
*Υποθέτουμε ότι το λεγούμι σημαίνει όσπριο από το legume
500 (!) άνθρωποι παρασύρθηκαν από τα νερά
Μια απίστευτη ανθρώπινη απώλεια καταγράφεται στις 12 Δεκεμβρίου του 1616.
«Το έτος 1616 Δεκεμβρίου εις τας ιβ’ (=25-12ου), του Αγίου Σπυρίδων την ημέραν, εγένετο αστραπές και βρονταί και πλήθος νερού, ώστε οπού επήρανε οι ποταμοί ανθρώπους πολλούς υπέρ τους πεντακοσίους (!) και σπίτια και μύλους πολλούς και πρεβόλια, και αληθινά ήτονε μέγας φόβος και μεγάλη λύπη εις τους ανθρώπους και εις τες στάντζιες, οπού εχαθήκανε. Και ετούτη η συμφορά εγίνηκεν εις την Κρήτην, εις του Κάστρου τα περίχωρα.» (Αρχείο Στυλιανάκη από Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken – Βυζαντινά Χρονικά – Τόμ. Α σ. 511 ενθύμ. αρ. 41, Χρονικά αρ. 65 υπό IV)
Βροχές εξαφάνισαν αρχαίο δάσος
Από τις 5 μέχρι τις 10 Μαΐου 1910 σημειώθηκαν σφοδρές βροχοπτώσεις. Γράφει ο Γ. Στυλιανάκης: «Στην άκρα Ανατολική Κρήτη οι βροχές ήταν κατακλυσμιαίες, της τάξεως της πεντηκονταετίας τουλάχιστον και προκάλεσαν εκτεταμένα και καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα π.χ. στη Ζάκρο εξαφάνισαν τελείως πανάρχαιο δάσος, προκάλεσαν μεταβολή στην ακτή και διέκοψαν αρχαιολογικές έρευνες»
Έμεινε μόνος του ο φάρος των Χανίων
«Τον Φεβρουάριο του 1816 μια πολύ δυνατή θύελλα στάθηκε ικανή να καταστρέψει τον λιμενοβραχίονα του ενετικού λιμανιού Χανίων με αποτέλεσμα να απομονωθεί ο «πύργος του Φάρου» (Αρχείο Στυλιανάκη από F.W. Sieber»Ταξίδι στη νήσο Κρήτη και το Ελληνικό Αρχιπέλαγος το έτος 1817»)
Ολόκληρη ελιά σφήνωσε σε καμπαναριό
Στις 5 και 6 Δεκεμβρίου του 1967 κακοκαιρία έπληξε κυρίως τη δυτική Κρήτη προκαλώντας πλημμύρες και ζημιές σε σπίτια και αυτοκίνητα. Σύμφωνα με το αρχείο του κ. Στυλιανάκη, άνοιξαν ρυάκια βάθους 3 μέτρων, πηγάδια καταχώθηκαν και η άσφαλτος στον παραλιακό δρόμο Χανίων – Κισάμου αποκολλήθηκε και παρασύρθηκε μέχρι τη θάλασσα.
Στα χωριά Γαβαλοχώρι και Βάμος στον Αποκόρωνα δημιουργήθηκαν σίφωνες που προκάλεσαν ζημιές, ενώ είναι χαρακτηριστική η αναφορά ότι μια ολόκληρη ελιά βρέθηκε σφηνωμένη στο καμπαναριό του ναού του Γαβαλοχωρίου.
Η χρονιά που χιόνισε μέσα στην πόλη των Χανίων και το θερμόμετρο στο κέντρο έξειξε -1
Ποιος θα ξεχάσει τη χρονιά που οι Χανιώτες στην πόλη άνοιξαν την πόρτα των σπιτιών τους και είδαν έξω να το έχει στρώσει! Ποιος θα ξεχάσει τη χρονιά που το χιόνι έφτασε εκεί που… έσκαγε το κύμα. Ήταν 14-15 Φεβρουαρίου του 2004. Το χιόνι μέσα στην πόλη των Χανίων είχε φτάσει τα 5-8 εκατοστά και διατηρήθηκε για περίπου 24 ώρες. Η κακοκαιρία άφησε το αποτύπωμά της ακόμα και στις παραλίες δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα χιονιού πάνω στην άμμο. Το θερμόμετρο στα Χανιά έδειξε -1 βαθμούς, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι στο Καστέλι Πεδιάδος στο Ηράκλειο κατρακύλησε στους -10 βαθμούς Κελσίου.
Χιόνια στην πόλη των Χανίων έκαναν την εμφάνισή τους και στις 8 Ιανουαρίου του 2017, αλλά η εικόνα δεν συγκρινόταν με το 2004. Εξάλλου το 2004 είχε το χαρακτηριστικό ότι ήταν η πρώτη χρονιά μετά από πολλά χρόνια, που τα Χανιά είδαν χιόνια στην πόλη και παραλιακά.
*Στο παρόν δημοσίευμα δεν θα αναφέρεται στο διπλό σφοδρό κύμα κακοκαιρίας του Φεβρουαρίου του 2019, μια και οι μνήμες είναι ούτως ή άλλως πολύ νωπές ακόμα στο μυαλό όλων.
Όποιο καιρικό γεγονός μας προκάλεσε εντύπωση έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν και θα ξανασυμβεί και στο μέλλον
Μιλώντας στο Flashnews.gr, ο δικηγόρος και ερευνητής, Γιώργος Στυλιανάκης παρατήρησε ότι μέσα από τη μελέτη των καιρικών γεγονότων, διαπιστώνει εύκολα κάποιος ότι υπάρχει μια επαναληψιμότητα στην εμφάνισή τους:
«Υπάρχει σίγουρα μια επαναληψιμότητα. Ανάλογα με το είδος του φαινομένου η επανάληψη αυτή μπορεί να είναι είτε δεκαετίας, είτε 20ετίας ή περισσότερο αλλά οπωσδήποτε τίποτα από αυτά που έχουν συμβεί δεν είναι πρωτοφανή και ό,τι ακραίο έχει γίνει σίγουρα θα επαναληφθεί κάποια στιγμή στο μέλλον.
Αυτή η επανάληψη δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια και δεν μιλάω σαν μετεωρολόγος γιατί δεν είμαι ειδικός, μιλάω σαν ερευνητής. Θα έλεγα ότι ακόμα και τα φαινόμενα που παρουσιάστηκαν τον Φεβρουάριο και θεωρήθηκαν πρωτοφανή σε καμία περίπτωση δεν ήταν τέτοια.
Είχαμε πάρα πολλές περιπτώσεις με εκτεταμένες πλημμύρες, κατολισθήσεις, καταστροφές υποδομών σε μεγάλα ύψη βροχής. Το 1949 ήταν οι τελευταίες εκτεταμένες κατολισθήσεις και γεωμορφολογικές μεταβολές από πλημμύρες, από την Κυδωνία μέχρι το Σέλινο καθώς και σε άλλες περιοχές κυρίως της δυτικής Κρήτης.
Μετά το 1949 παρουσιάστηκαν 6 ή 7 περιπτώσεις εξαιρετικά εκτεταμένων ζημιών, τις οποίες τις υποτιμούν όσοι θεωρούν ότι οι περσινές πλημμύρες ήταν πρωτόγνωρες και σε ακραίο σχολιασμό θεωρήθηκαν πλημμύρες 500 ετών. Σε καμία περίπτωση δε συνάδει με την καιρική πραγματικότητα.
Η μελέτη αυτή που δημοσιεύτηκε στο creteweather.blogspot είναι ένα πολύ μικρό μέρος αυτού που ετοιμάζω και αφορά πολύ παλαιότερη έναρξη της καταγραφής. Αρχίζουμε από εκεί που υπάρχουν γραπτές πηγές, περίπου από τον 1ο αιώνα και μετά! Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα γιατί οι πηγές είναι αμέτρητες. Πάντως η εξέλιξη της καιρικής ιστορίας της Κρήτης έχει μεταβλητότητα και επαναληψιμότητα και όχι πάρα πολλές διαφορές ανά τους αιώνες. Συνήθως έχουμε μια διακύμανση σε πιο βροχερές περιόδους ή σε πιο ψυχρές. Αλλά ό,τι μας έχει απασχολήσει στο παρελθόν και έχει δημιουργήσει αίσθηση, έχει ξαναγίνει πολλές φορές και θα ξαναγίνει στο μέλλον.
Μεγάλο ρόλο παίζει η μεγάλη προβολή που δίνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς τώρα το παραμικρό καιρικό επεισόδιο το μεγαλοποιούν και για λόγους εντυπώσεων του αποδίδουν και έκταση που δεν έχει. Ενώ παλιά, ιδίως από τότε που εγώ άρχισα την έρευνα, περίπου στα 19 μου χρόνια, τα μόνα μέσα που υπήρχαν ήταν οι τοπικές εφημερίδες.
Από τα τέλη του περασμένου αιώνα τα μόνα μέσα για να διαδοθεί μια πληροφορία ήταν η δημοσίευση στον τοπικό τύπο και καμιά φορά και στον αθηναϊκό, η οποία όμως ήταν ελλιπής, αποσπασματική και δημοσιευόταν με πολύ μεγάλη καθυστέρηση. Κάποιες φορές τα καιρικά γεγονότα δεν αποτυπώνονταν καθόλου ή αποτυπώνονταν σε μικρή έκταση.
Παλιά οι πληροφορίες διαχέονταν εντελώς αποσπασματικά και με μεγάλη χρονική απόσταση, ενώ τώρα διαχέονται αμέσως και καμιά φορά πολλαπλασιαστικά. Παρόλα αυτά όταν επρόκειτο στο παρελθόν για ένα εξαιρετικά έντονο καιρικό φαινόμενο, αυτό αποτυπωνόταν με αρκετά σωστό τρόπο παρά τα ελλιπή μέσα. Τώρα υπάρχει μεγαλύτερη ακρίβεια στην καταγραφή, θεωρώ όμως ότι κάπως “φουσκώνουν” τα γεγονότα κάποια ΜΜΕ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου