Κρήτη πόλεις και χωριά: Το Χωριό Αβδού Στον Δήμο Χερσονήσου

Το Αβδού (431 κάτοικοι το 2001) αποτελεί χωριό και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα της επαρχίας Πεδιάδας στο Δήμο Χερσονήσου του νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται στη μέση του καταπράσινου κάμπου της Λαγκάδας. Παράγει λάδι. Το τοπωνύμιο οφείλει πιθανότατα το όνομά του στον προφήτη Αβδιού , του οποίου ναός υπήρχε, κατά την παράδοση, στη θέση Λινές.

Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ενδιαφέρουσες εικονογραφημένες εκκλησίες. Είναι του Αγίου Κωνσταντίνου, με τοιχογραφίες των Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκάδων, του Αγ. Αντωνίου, του Αγ. Γεωργίου, αγιοθύριδο με ανάγλυφες προτομές του Ιησού, της Θεομήτορος κ.τ.λ.

Από τον Καστροφύλακα (Κ94) αναφέρεται Avdhu με 253 κατοίκους το 1583. ΝΔ του χωριού σε υψόμετρο 760 μ. απο τις ΒΔ πλαγιές του υψώματος Λουλουδάκι βρίσκεται το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής. Ανατολικότερα αυτού σε υψόμετρο 770 μ. βρίσκεται το σπήλαιο Φανερωμένη, αμφότερα ενδιαφέροντα από αρχαιολογική άποψη.

Είναι γενέτειρα του αρχαιολόγου Στέφανου Ξανθουδίδη, του Νικολάου Καγιαμπή, ο οποίος έδρασε κατά την Επανάσταση του 1821 και πολέμησε στο Μεσολόγγι και υπήρξε σημαιοφόρος του Καραϊσκάκη, καθώς επίσης και του Ιωάννη Νταφώτη, ο οποίος διακρίθηκε στην Επανάσταση του 1897. Για το λόγο αυτό, το Αβδού έχει αποκτήσει την προσωνυμία Καπετανοχώρι.

Σχόλιο του κ. Κορναράκη Γιώργου

Εχω επισημάνει και αλλού ότι το οικιστικό τοπωνύμιο Αβδού λανθασμένα θεωρείται ότι προέρχεται από το όνομα του Εβραίου προφήτη Οβδιού ή κατά παραφθορά για όσους το υποστηρίζουν Αβδιού. Τι δουλειά είχαν οι Εβραίοι να χτίσουν εκκλησία στο Αβδού;

Από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι μια ολόκληρη συνοικία στο Χάνδακα την Ενετοκρατία δεν φέρεται, απ όσο γνωρίζω από τα έγγραφα τουλάχιστον να είχε χτίσει κάποια εβραϊκή εκκλησία στο Χάνδακα. Γιατί να έχτιζε σε μια απομακρυσμένη αγροτική - κτηνοτροφική περιοχή, όπως το Αβδού; Εξάλλου τέτοιες περιοχές ήταν στο έλεος των βιλάνων ή καπεταναίων επαναστατών.

Την Ενετοκρατία γνωρίζουμε ότι οι επαναστάτες και οι Ενετοί κάνουν λόγο για τον ποταμό Αποσελίμη (πρόκειται προφανώς για τον σημερινό ποταμό Αποσελέμη). Συνεπώς ή λέξη για να φτάσει μέχρι τους Ενετούς προϋπήρχε τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο στο νησί. Θεωρώ ότι η ονομασία του ποταμού δόθηκε την εποχή της Σαρακηνοκρατίας στην Κρήτη και είναι λέξη σύνθετη. Τα συνθετικά της είναι δυο: Abdul + Selim (δηλ. ο Αποσελίμης) της Ενετοκρατίας. Για όσους γνωρίζουν την τοπογραφία της περιοχής στο σημείο "νησί" ο ποταμός διακλαδίζεται σε δυο παραποτάμους. Ο ένας έρχεται απο την περιοχή του Καστελλίου και ο άλλος από την περιοχή της Λαγκάδας.

Με δεδομένο ότι η λέξη είναι σύνθετη δε μπορεί να προέρχεται από δυο συνθετικά διαφορετικών γλωσσών. Το Σελίμ αποδεδειγμένα είναι Αραβικής προέλευσης (οι τούρκοι που έχουν επηρεαστεί απο τους Άραβες διατηρούν αυτό το όνομα στο λεξιλόγιό τους). Άρα και το πρώτο συνθετικό είναι επίσης από την Αραβική γλώσσα! Σαφέστατα είναι το Αbdul. Έτσι ο ένας παραπόταμος που πηγάζει από την πλευρά του Καστελλίου είναι ο Σελίμ και ο έτερος από την πλευρά της Λαγκάδας είναι ο Αβδούλ. Δηλαδή το σύνθετο είναι Αβδουλσελίμ που με παραφθορά γίνεται Αποσελίμ > Αποσελίμης> Αποσελέμης.

Με δεδομένο ότι ο ένας παραπόταμος έρχεται από το Αβδού, δηλώνει την τοπωνυμία προέλευσής του. Άρα το τοπωνύμιο Αβδού προέρχεται ομοίως από το Αραβικό Abdul και δόθηκε στον τόπο την περίοδο της Σαρακηνοκρατίας στην Κρήτη. Θεωρώ λοιπόν ότι η προέλευση του τοπωνυμίου Αβδού εκ του προφήτη Αβδιού > Οβδιού δεν έχει στηρίγματα να σταθεί. Τα όποια στηρίγματα έχουν επινοηθεί εκ των υστέρων είναι νοητική κατασκευή που δεν έχει ουδεμία σχέση με την πραγματικότητα. Για όσους έχουν ακόμη αντίθετη άποψη περί τούτου έχω ακόμη ένα πολύ σοβαρό επιχείρημα αλλά δεν είναι της ώρας να το αναφέρω, καθώς υπάρχει μέσα σε μια άλλη επιστημονική μου εργασία.