Ζώμινθος ο μινωικός οικισμός στον Ψηλορείτη

Η Ζώμινθος είναι σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, ένας ακμαίος μινωικός οικισμός (1900-1400 π.Χ.) που βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη στην Κρήτη.

Η Ζώμινθος ανασκάπτεται τα τελευταία 5 χρόνια από τον αρχαιολόγο Γιάννη Σακελλαράκη, και σύμφωνα με τον ίδιο, η ανασκαφή προβλέπεται να διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμα και να φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα που θα εμπλουτίσουν σημαντικά τη γνώση μας για τον μινωικό κόσμο.

Πού βρίσκεται η Ζώμινθος

Η Ζώμινθος βρίσκεται στην οροσειρά της Ίδης, στο όρος Ψηλορείτη στο κέντρο της Κρήτης. Δεσπόζει στο ομώνυμο οροπέδιο της Ζωμίνθου σε υψόμετρο 1187μ., 7.5 χλμ. δυτικά από τα Ανώγεια στο δρόμο προς το οροπέδιο της Νίδας.

Στα μινωικά χρόνια από τη Ζώμινθο περνούσε ο ιερός δρόμος που ξεκινούσε από το ανάκτορο της Κνωσού και κατέληγε στο ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο.

Ο Γιάννης Σακελλαράκης ανακαλύπτει τη Ζώμινθο

Η Ζώμινθος είναι μία σπουδαία ανακάλυψη του κ. Γιάννη Σακελλαράκη, που οδηγήθηκε εκεί, ακολουθώντας το αλάθητο ένστικτο ενός έμπειρου αρχαιολόγου με πλούσιο ανασκαφικό έργο στο ιστορικό του, όταν άκουσε από έναν ντόπιο το τοπωνύμιο Ζώμινθος.

Το καλοκαίρι του 1982 ο καθηγητής Αρχαιολογίας Γιάννης Σακελλαράκης με τη σύντροφο του στις ανασκαφές και στη ζωή Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη ξεκίνησαν μια συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο, το ιερό σπήλαιο του Ψηλορείτη, λίγα χιλιόμετρα απόσταση από τη Ζώμινθο.

Εκεί για πρώτη φορά άκουσε το όνομα Ζώμινθος από ένα βοσκό που του εξηγούσε πού έβοσκε τα ζώα του. Η κατάληξη –ινθος δηλώνει ότι το όνομα Ζώμινθος είναι προελληνικό κάτι που δεν άφησε αδιάφορο τον ανήσυχο αρχαιολόγο, που κατάλαβε αμέσως ότι είχε κάνει μία σημαντική ανακάλυψη.

Το ίδιο καλοκαίρι (31 Αυγούστου 1982) επισκέφτηκε την περιοχή, όπου με το έμπειρο μάτι του μπόρεσε να διαγνώσει ότι όντως η Ζώμινθος είναι ένας χώρος που δεν αγγίχτηκε αποτον άνθρωπο τα τελευταία 1500 χρόνια και κρύβει σπουδαίες πληροφορίες για το απώτερο μινωικό παρελθόν.

Οι πρώτες ανασκαφές στη Ζώμινθο αν και μικρής κλίμακας έγιναν από το 1983 μέχρι το 1990 από τον Γιάννη και την Εφη Σακελλαράκη.

Το 2004 η ανασκαφή ξεκίνησε ξανά και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Η ανασκαφή έχει ενταχθεί σε 5ετές πρόγραμμα επιστημονικής έρευνας υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας και του Ινστιτούτου κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Χαιδελβέργης, πάντα με την ενεργή βοήθεια του Δήμου Ανωγείων.

Επικεφαλής της ανασκαφής είναι ο Γιάννης Σακελλαράκης και συνεργάτες του ο καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Χαιδελβέργης Διαμαντής Παναγιωτόπουλος και η επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη.

Ο επικεφαλής των ανασκαφών έχει μελετήσει ένα σχέδιο εκπόνησης εργασιών με τις πιο επιστημονικές και σύγχρονες μεθόδους, ώστε η ανασκαφή να γίνει σωστά ακόμα κι αν χρειαστούν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Στο επιτελείο της ανασκαφής στη Ζώμινθο εργάζονται επιστήμονες από διαφορετικές χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Ουγγαρία, Βρετανία) που εξειδικεύονται σε διάφορους τομείς. Αρχαιολόγοι, τοπογράφοι, παλαιογεωγράφοι, αρχαιοζωολόγοι και αρχαιοβοτανολόγοι συνεργάζονται με σκοπό να μελετηθεί η Ζώμινθος όχι μόνο αρχαιολογικά αλλά και σε ό,τι αφορά το περιβάλλον (φυτά και ζώα), όπως επίσης και τη γεωλογική εξέλιξη της περιοχής. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας θα δώσει πλήρη εικόνα της μινωικής φύσης στη Ζώμινθο.

Ευρήματα από την ανασκαφή στη Ζώμινθο

Στη Ζώμινθο υπάρχει ένα νεοανακτορικό (περίπου 1600 π.Χ.) κτιριακό συγκρότημα με έντονα στοιχεία ανακτορικής αρχιτεκτονικής και μέγεθος τεράστιο για την εποχή του.

Πρόκειται προφανώς για το διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, που καταστράφηκε μαζί με τον γύρω οικισμό περίπου στα 1.400 π.Χ. από μεγάλο σεισμό και δεν ξανακατοικήθηκε από τότε.

Το κεντρικό κτίριο, με ανακτορικό προσανατολισμό Βορρά- Νότο, καλύπτει μία έκταση περίπου 1600 τμ. και δεσπόζει στη δυτική πλαγιά του λόφου ελέγχοντας ολόκληρο το οροπέδιο.

Διαθέτει επιβλητικές οδοντοτές προσόψεις χτισμένες από μεγάλα κομμάτια επεξεργασμένης ντόπιας πέτρας και οι τοίχοι του που σώζονται σε ύψος μέχρι και 3μ. ήταν επιχρισμένοι με πηλό για μόνωση και ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες.

Αυτό το κτίριο με τα πολλά δωμάτια είχε τουλάχιστον 2 με 3 ορόφους που με τον σεισμό (περίπου 1400π.Χ.) ισοπεδώθηκαν και σήμερα βλέπουμε μόνο το ισόγειο.

Στα βορειοδυτικό τμήμα του κεντρικού κτιρίου βρέθηκε εργαστήρι με κλίβανο και περισσότερα από 150 πήλινα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

Στην Ζώμινθο βρέθηκαν επίσης πολλά σημαντικά αντικείμενα χρηστικά και τελετουργικά από πολύτιμα και σπάνια υλικά, όπως η ορεία κρύσταλλος που οι Μινωίτες πίστευαν ότι είχε μαγικές ιδιότητες.

Η προσεγμένη ισχυρή κατασκευή των κτιρίων στη Ζώμινθο, όπως επίσης και τα σπουδαία ευρήματα από την ανασκαφή (ίχνη από τοιχογραφίες, λεπτεπίλεπτα ζωγραφισμένα αγγεία από πολύτιμα υλικά, κοσμήματα και πλήθος άλλων ευρημάτων) υποδηλώνουν μία μινωική πολιτεία, δηλαδή ένα βιοτεχνικό, θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο με υψηλή αισθητική, χτισμένη σε στρατηγικό σημείο για τον έλεγχο της περιοχής, ιδιαίτερα οργανωμένη και απόλυτα προσαρμοσμένη στις αντίξοες συνθήκες των Κρητικών βουνών.

Να σημειωθεί ότι το μεγάλο υψόμετρο (1100 μέτρα περίπου) με τα χιόνια και το κρύο το χειμώνα δεν αποτέλεσε τροχοπέδη για την μόνιμη κατοίκηση, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Μινωίτες στη Ζώμινθο είχαν την τεχνολογία για να 

επιβιώσουν στις συνθήκες πολύ πιο αντίξοες από αυτές στα παράλια της Κρήτης.

Η ιδιαιτερότητα της Ζωμίνθου έχει να κάνει με το ότι πρόκειται για μινωική πόλη στα βουνά, γεγονός αναπάντεχο καθώς είναι ο μοναδικός μέχρι στιγμής ανασκαμμένος ορεινός μινωικός οικισμός και μάλιστα τόσο ακμαίος.

Αραγε γιατί να δημιουργηθεί μια μεγάλη πόλη πάνω στα Κρητικά βουνά;

Η Ζώμινθος βρίσκεται πάνω στο δρόμο προς το ιδιαίτερα σημαντικό ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο και απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα από αυτό, άρα η πόλη αφενός εξυπηρετούσε σαν ταξιδιωτικός σταθμός αλλά και σαν θρησκευτικό κέντρο.

Η Ζώμινθος βρίσκεται σε θέση ικανή να ελέγχει τους κύριους δρόμους διακίνησης αγαθών από και προς την ευρύτερη περιοχή, άρα είχε το ρόλο ενός οικονομικού κέντρου στον πλούσιο Ψηλορείτη.

Στη Ζώμινθο γίνονταν η συλλογή των προϊόντων από τις πλαγιές του Ψηλορείτη (γεωργικά, κτηνοτροφικά προϊόντα και ξυλεία), που στη συνέχεια επεξεργάζονταν πριν καταλήξουν σε άλλα μινωικά κέντρα ή στα αμπάρια μινωικών πλοίων για εξαγωγή.

Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο η Ζώμινθος, λειτουργούσε αυτόνομα ή κάτω από την κεντρική εξουσία ενός από τα μεγάλα ανάκτορα, όπως το ανάκτορο της Κνωσού (πολιτικό-οικονομικό έλεγχο). Στο ερώτημα αυτό δεν γνωρίζουμε την απάντηση ακόμα.

Παρόν και μέλλον για τη Ζώμινθο

Ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης δηλώνει ότι η Ζώμινθος είναι η ανασκαφή της ζωής του, γεγονός που μας προκαλεί έκπληξη αφού έχει να περηφανεύεται για μερικές από τις σπουδαιότερες προϊστορικές ανασκαφές στην Κρήτη (Αρχάνες, Ιδαίο Αντρο).

Όπως λέει ο ίδιος ο Γιάννης Σακελλαράκης: «Η Ζώμινθος είχε την τύχη μετά την καταστροφή της να μείνει όπως έπεσε, χωρίς να χρησιμοποιηθεί ξανά το δομικό της υλικό ή να κατοικηθεί η περιοχή ξανά, ενώ δεν έπεσε θύμα σύλησης (λαθρανασκαφών). Συνεπώς η ανασκαφή θα φέρει όλο της τον πλούτο στην επιφάνεια. Από την άλλη η Ζώμυνθος βρίσκεται μακριά από κατοικημένη περιοχή σε ένα απολύτως φυσικό περιβάλλον που διατηρείται από την αρχαιότητα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Δίνει την ευκαιρία λοιπόν να αναπλαστεί κατά το μέγιστο δυνατό η εικόνα της μινωικής εποχής».

Οσο για το μέλλον, ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης και οι συνεργάτες του έχουν ένα όνειρο: να δημιουργηθεί αρχαιολογικός δρυμός στον Ψηλορείτη γύρω από τη Ζώμινθο. Δηλαδή τα αρχαία να παραμείνουν στη φυσική τους κατάσταση σε ένα περιβάλλον που δεν έχει υποστεί ανθρώπινη παρέμβαση από την αρχαιότητα, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να νιώσει τη «μινωική γαλήνη».

ΠΗΓΗ: http://www.explorecrete.com/

 

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ kritipoliskaixoria

Η Κρήτη στο ίντερνετ με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πολιτιστικά, λαογραφικά νέα και ιστορικά στοιχεία, Αφιερώματα αε πόλεις και χωριά της Κρήτης, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία, και Ανθρώπους