Μικρολίμανο Ή Τουρκολίμανο

 

Στέκομαι στην Παπαναστασίου (πρώην Βασιλέως Παύλου) με την πλάτη στον Προφήτη Ηλία κι αγναντεύω τον Σαρωνικό. Πίσω μου ακριβώς η μεγάλη Οικία Ζωιτάκη. Μπροστά μου, μέχρι κάτω στο Τουρκολίμανο, ο οργανωμένος προσφυγικός συνοικισμός

με τα χαρακτηριστικά κόκκινα κεραμίδια του. Δεξιά, εκεί που κάποτε βρισκόταν ο ναός της Αρτέμιδας, εκεί ακριβώς που έχτισε την έπαυλή του ο Κουμουνδούρος, δεσπόζει τώρα ο άλλοτε Βασιλικός και τώρα απλώς Ναυτικός Όμιλος της Ελλάδος. Το γραφικό ψαροχώρι δεν είναι πλέον ούτε γραφικό, ούτε ψαροχώρι. Ούτε καν είναι το κοσμοπολίτικο λιμανάκι με τις ακριβές, αλλά καλές ψαροταβέρνες της δεκαετίας του ’60 και του ’70.

Είναι το Τουρκολίμανο ή όπως αναφέρεται σε όποιον ψάξει στην ιστορία του Πειραιά το λιμάνι των άκρων. Ή των διαφορετικών κόσμων. Είναι πραγματικά απορίας άξιον πως μέσα σε λίγα στρέμματα γης συμβίωσαν επί δεκαετίες τόσο διαφορετικοί κόσμοι. Κρητικοί πρόσφυγες μετά από κάποια αποτυχημένη επανάσταση ψηλότερα στον Προφήτη Ηλία. 

Μεγαλοαστοί Αθηναίοι που κτίζουν τις επαύλεις και τις βίλες τους ήδη από το 1880, όταν ο τότε βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ συνηθίζει να κάνει τις θερινές του διακοπές στην οικία Τσίλλερ, στην Καστέλλα. Θέλαν να βρίσκονται κοντά του και αφήνουν κληρονομιά στον σύγχρονο Πειραιά ορισμένα υπέροχα κτίρια. Φτωχοί ψαράδες και μερικές ταπεινές ταβέρνες πάνω στην ακρογιαλιά, σε ένα τοπίο που μέχρι την δεκαετία του ’50 ακόμη θύμιζε μικρό Κυκλαδονήσι. Και Μικρασιάτες πρόσφυγες σε έναν οργανωμένο οικισμό, που ακόμη και σήμερα θυμίζει χωριό μέσα στην πόλη.

Αν και δεν έχει άμεση σχέση με αυτήν την κοινωνική «συγκατοίκηση», η ίδια η Ιστορία της διαδοχής του ονόματος του μικρού αυτού λιμανιού είναι αποκαλυπτική των πολλών προσώπων του. Οι παλιοί Πειραιώτες το λένε Τουρκολίμανο. Χωρίς κανένα κόμπλεξ (όπως άλλωστε και το Πασαλιμάνι το λέμε Πασαλιμάνι). Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο πασάς του Πειραιά είχε διαθέσει αυτό το λιμάνι στο χαρέμι του. Σύμφωνα με μια άλλη, ιστορικά μάλλον ακριβέστερη εξήγηση, το λιμάνι οφείλει το όνομά του στο γεγονός ότι είχαν το προνόμιο να το προσεγγίσουν μόνο τούρκικα πλοία.

Βέβαια το να υπάρχει ένα διάσημο Τουρκο-λίμανο δίπλα στην πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους ηχούσε κάπως προβληματικά. Έτσι, οι υπέρμαχοι των «καθαρών» ονομασιών έκαναν μια κατάδυση και ήδη από το 1926 το λιμανάκι ονομάστηκε λιμήν Μουνιχίας, στην μνήμη του σχεδόν μυθικού βασιλιά Μούνιχου, που με τους εκ Θηβών Μίνυες θεωρούνται οι πρώτοι κάτοικοι του προϊστορικού Πειραιά. Πιο πριν για κάποιο διάστημα είχε ονομαστεί και «λιμήν Κουμουνδούρου», ονομασία που δεν άντεξε, σε αντίθεση με το νησί που ακόμα «νησάκι Κουμουνδούρου» το λέμε.

Τώρα αντιλαμβάνεται κανείς την πλάκα που γινόταν με το «Μουνιχία» και γιατί άλλαξε κι επίσημα κάποια στιγμή κι αυτή η ονομασία. Η ηθική της Χούντας δεν άντεχε την επίσημη αυτή ονομασία, αλλά κι από την άλλη η ...Εθνοσωτήριος δεν μπορούσε να δεχθεί την επιστροφή στο «Τουρκο». 

Η αναμφισβήτητη εξυπνάδα του Αριστείδη Σκυλίτση έδωσε μια καλή λύση. Το «Τουρκο» μετατράπηκε σε «Μικρο» και κάπως έτσι προέκυψε το Μικρολίμανο, που σχεδόν 50 χρόνια φαίνεται να αντέχει. Όπως φαίνεται να αντέχει και η συγκατοίκηση διαφορετικών, αν όχι τάξεων, τουλάχιστον «φυλών».

Αναγνώστης Κέντρος

ΠΗΓΗ www.portnet.gr/

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ kritipoliskaixoria

Η Κρήτη στο ίντερνετ με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πολιτιστικά, λαογραφικά νέα και ιστορικά στοιχεία, Αφιερώματα αε πόλεις και χωριά της Κρήτης, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία, και Ανθρώπους