Ο Κόλπος Του Δερματά 87 Χρόνια Πίσω Στον Χρόνο

 Ο κόλπος του Δερματά αποτυπωμένος πριν από ακριβώς 87 χρόνια. Η σπάνια αυτή φωτογραφία μας δίνει μια εικόνα του «Κουμ Καπί», όπως λεγόταν η περιοχή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ονομασία που είχε επικρατήσει μέχρι και σχεδόν τη δεκαετία του 1970.

Το ντοκουμέντο ανήκει στην πλούσια συλλογή της κ. Ρένας Ταβλά-Γενειατάκη.

Στην περιοχή είχε ήδη κτισθεί, από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, το πρώτο τμήμα του εργοστασίου της Ηλεκτρικής, από το οποίο ηλεκτροφωτιζόταν το μικρό τότε Ηράκλειο. Το εργοστάσιο δεν διακρίνεται, καθώς ο φωτογράφος Ε. Καλογερίδης (υπάρχει η σφραγίδα του στο πίσω μέρος της φωτογραφίας) απαθανάτισε τη σκηνή από την πλευρά του εργοστασίου και της περίφημης τότε ταβέρνας του Αλέκου Ανδρικάκη, από τις μεγαλύτερες στην πόλη κατά την περίοδο του μεσοπολέμου μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν και κατεδαφίστηκε για να επεκτείνει η ΔΕΗ τις εγκαταστάσεις της. Από το πάλκο της πέρασαν κορυφαίοι καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ενώ εμφανιζόταν και ο καραγκιοζοπαίχτης Παπανικολάου. Το 2003 και η Ηλεκτρική κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας…

Αριστερά στη φωτογραφία διακρίνεται το σημείο όπου αργότερα χτίστηκε το «Λιμενικό Περίπτερο», το κτίριο του οποίου υφίσταται και σήμερα. Προς τα δεξιά μπορούμε να δούμε την καμινάδα ενός από τα εργοστάσια που υπήρχαν στην περιοχή, αυτό του οινοποιείου του Κονιόρδου. Δίπλα από το βράχο που φωτογραφήθηκαν οι εκπαιδευτικοί του Μποδοσάκειου φαίνεται τμήμα της άμμου, καθώς τα νερά της θάλασσας είχαν τραβηχτεί τη στιγμή της φωτογράφισης, φαινόμενο συχνό στην περιοχή, τουλάχιστο εκείνα τα χρόνια. Στην παραλία αυτή, άλλωστε, οι Ηρακλειώτες έκαναν τα μπάνια τους το καλοκαίρι μέχρι και τη δεκαετία του 1970.

Το φυσικό λιμανάκι στον κόλπο του Δερματά χρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, ενώ κατά την πολιορκία του Χάνδακα (1648-1669), όπως ονομαζόταν τότε το Ηράκλειο, χρησιμοποιήθηκε για την τροφοδοσία της αποκλεισμένης από τους Τούρκους πόλης και για τη μεταφορά στρατιωτών που την υπερασπίζονταν. Εισέρχονταν στην πόλη από την Πύλη του Δερματά, που διασώζεται και σήμερα. Κατά τα τελευταία χρόνια της πολιορκίας, ιδιαίτερα το χειμώνα του 1668, οι Τούρκοι προσπαθώντας να αποκόψουν την πόλη από τον υπόλοιπο κόσμο, και άρα να αποκλείσουν τη μεταφορά στρατιωτών, προμηθειών και πολεμοφοδίων, έστησαν τα κανόνια τους με τέτοιο τρόπο ώστε να χτυπούν τον Δερματά και να εμποδίζουν κάθε άφιξη ή αναχώρηση πλοίου.

Οι Βενετσιάνοι και οι Γάλλοι έμπαιναν νύχτα στο λιμανάκι για να μη γίνονται στόχος. Τον Νοέμβριο του 1668 έφτασε με τις δυνάμεις του ο Γάλλος κόμης Ντε λα Φεϊλλάντ, ο οποίος ανέμενε για να μπει νύχτα στον Χάνδακα. Καθώς οι στρατιώτες τους μεταφέρονταν, οι Τούρκοι το αντιλήφθηκαν και άρχισαν τους κανονιοβολισμούς. Τότε βύθισαν μια βάρκα στην οποία βρίσκονταν πολλοί στρατιώτες, που πνίγηκαν, ενώ το μικρό σκάφος πήρε μαζί του στο βυθό και το χρηματοκιβώτιο που έφερε μαζί του ο κόμης. Την επομένη το χρηματοκιβώτιο ανέσυρε από το βυθό ένας Τούρκος αιχμάλωτος της φρουράς της πόλης, όπως αναφέρει ο Νικόλαος Σταυρινίδης στο έργο του «Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μεγάλου Κάστρου». 

Ο κόλπος του Δερματά η βιομηχανική περιοχή του Ηρακλείου στα 1949 !!!

Μια εικόνα του παλιού Ηρακλείου, όπως ήταν στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, δημοσιεύομε σήμερα. Στη φωτογραφία έχει απαθανατιστεί ο κόλπος του Δερματά στα τέλη του 1949. 

Η εικόνα, που μας γυρίζει πίσω 61 χρόνια, ανήκει στη συλλογή της κ. Ρένας Γενειατάκη Ταβλά, που την παρέλαβε από τοναείμνηστο πατέρα της Γεώργιο Ταβλά. Πριν από μερικούς μήνες είχαμε δημοσιεύσει μια άλλη φωτογραφία από την ίδια περιοχή, που ανήκε επίσης στη συλλογή της κ. Ταβλά. Τότε «γνωρίσαμε» τον κόλπο όπως ήταν το 1930, φωτογραφημένο από νότο. Σήμερα έχομε μια καλύτερη εικόνα του, καθώς πλέον διακρίνομε πολλά στοιχεία από τον Δερματά. 

Η φωτογραφία, όπως έχει σημειώσει στην πίσω πλευρά της ο ίδιος ο Γ. Ταβλάς, είχε ληφθεί στις 4 Νοεμβρίου 1949. Στο αριστερό άκρο διακρίνονται οι εγκαταστάσεις της και μπροστά, προς βορά, φαίνονται τα βαγόνια του περίφημου μικρού τρένου που μετέφερε υλικά στο λιμάνι για τις εργασίες επέκτασής του. Το πρανές του κόλπου, μπροστά από τη Λιμενική, επιχωματώνεται για να επεκταθεί. Στο πίσω μέρος μέρος διακρίνεται η καμινάδα του σαπωνοποιείου Στεφανίδη, στη θέση του οποίου σήμερα λειτουργεί σούπερ μάρκετ. Δεξιότερα, πίσω από το κτίριο της Λιμενικής, είναι το σταφιδεργοστάσιο του Μαγγανά. 

Στο κέντρο της φωτογραφίας υπάρχουν οι βασικές κτιριακές εγκαταστάσεις της Ηλεκτρικής, που άρχισαν να χτίζονται από το 1920, και ανατολικά του, είναι η ταβέρνα του Μικρασιάτη πρόσφυγα Αλέκου Ανδρικάκη, ο γιός του οποίου Αντώνης μάς έδωσε τις πληροφορίες για όσα απεικονίζονται στη φωτογραφία. Ανάμεσα στην ταβέρνα και το ηλεκτρικό εργοστάσιο υπήρχε η κατοικία του διευθυντή της ΔΕΗ Χαράλαμπου Παπαδόπουλου. 

Το κτίσμα στα δεξιά, το οποίο μοιάζει να βρίσκεται μέσα στη θάλασσα, ήταν ο οικίσκος στον οποίο υπήρχε μια μεγάλη τρόμπα της ΔΕΗ με την οποία μεταφερόταν το νερό στο εργοστάσιο, από τη θάλασσα. 

Φυσικά την εποχή εκείνη η παραλία προσφερόταν και για τα μπάνια των Ηρακλειωτών, παρά το γεγονός ότι ήδη μεταφέρονταν στη θάλασσα λύματα, όπως αποδεικνύει η ύπαρξη του κάραβου, στην ανατολική άκρη του κόλπου. Πάντως, το γεγονός ότι τα νερά ήταν ακόμη καθαρά, φαίνεται κι από το ότι στη φωτογραφία ένας ψαράς πετά το καλάμι του στη θάλασσα. 

Η περιοχή γύρω από τον Δερματά είχε αρκετές βιομηχανίες, όπως τους αλευρόμυλους του Τζωρτζάκη, τη μακαρονοποιία του Λιαπάκη, το οινοποιείο του Κονιόρδου κ.α. 

Σήμερα κανένα από τα κτίρια που εικονίζονται δεν υπάρχει. Μόνο το εργοστάσιο της ΔΕΗ κατεδαφίστηκε, αν και διατηρητέο, και ξαναχτίστηκε περίπου με την ίδια μορφή, για να στεγάσει το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. 

Όπως έχομε σημειώσει και με άλλη ευκαιρία, το φυσικό λιμανάκι στον κόλπο του Δερματά, που μέχρι τη δεκαετία του 1970 ακουγόταν με την τούρκικη ονομασία του «Κουμ Καπί», χρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, ενώ κατά την πολιορκία του Χάνδακα (1648-1669), όπως ονομαζόταν τότε το Ηράκλειο, χρησιμοποιήθηκε για την τροφοδοσία της αποκλεισμένης από τους Τούρκους πόλης και για τη μεταφορά στρατιωτών που την υπερασπίζονταν. Εισέρχονταν στην πόλη από την Πύλη του Δερματά, που διασώζεται και σήμερα. Κατά τα τελευταία χρόνια της πολιορκίας, ιδιαίτερα το χειμώνα του 1668, οι Τούρκοι προσπαθώντας να αποκόψουν την πόλη από τον υπόλοιπο κόσμο, και άρα να αποκλείσουν τη μεταφορά στρατιωτών, προμηθειών και πολεμοφοδίων, έστησαν τα κανόνια τους με τέτοιο τρόπο ώστε να χτυπούν τον Δερματά και να εμποδίζουν κάθε άφιξη ή αναχώρηση πλοίου.

Οι Βενετσιάνοι και οι Γάλλοι έμπαιναν νύχτα στο λιμανάκι για να μη γίνονται στόχος. Τον Νοέμβριο του 1668 έφτασε με τις δυνάμεις του ο Γάλλος κόμης Ντε λα Φεϊλλάντ, ο οποίος ανέμενε για να μπει νύχτα στον Χάνδακα. Καθώς οι στρατιώτες τους μεταφέρονταν, οι Τούρκοι το αντιλήφθηκαν και άρχισαν τους κανονιοβολισμούς. Τότε βύθισαν μια βάρκα στην οποία βρίσκονταν πολλοί στρατιώτες, που πνίγηκαν, ενώ το μικρό σκάφος πήρε μαζί του στο βυθό και το χρηματοκιβώτιο που έφερε μαζί του ο κόμης. Την επομένη το χρηματοκιβώτιο ανέσυρε από το βυθό ένας Τούρκος αιχμάλωτος της φρουράς της πόλης, όπως αναφέρει ο Νικόλαος Σταυρινίδης στο έργο του «Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μεγάλου Κάστρου». 

ΠΗΓΗ - ΠΑΤΡΙΣ

ΑΡΘΡΟ - ΑΛΕΚΟΣ ΑΝΔΡΙΚΑΚΗΣ

1η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ / ΑΡΧΕΙΟ - ΡΕNA ANEMOS

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ kritipoliskaixoria

Η Κρήτη στο ίντερνετ με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πολιτιστικά, λαογραφικά νέα και ιστορικά στοιχεία, Αφιερώματα αε πόλεις και χωριά της Κρήτης, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία, και Ανθρώπους