Ερυθρά Θάλασσα: Αντικρουόμενες γεωστρατηγικές επιδιώξεις - του Νάσος Πετράκης

 Η Ερυθρά Θάλασσα και το στενό Μπαμπ αλ-Μαντέμπ έχουν μεγάλη στρατηγική σημασία στην παγκόσμια γεωπολιτική, λειτουργώντας ως κρίσιμος κρίκος μεταξύ της Μεσογείου, μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και του Ινδικού Ωκεανού. Αυτή η περιοχή δεν είναι μόνο κομβική για το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο, αλλά και για τη διακίνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως και για τη ναυτική στρατηγική.

Οι χώρες που συνορεύουν με την Ερυθρά Θάλασσα ‒Αίγυπτος, Σουδάν, Ερυθραία, Τζιμπουτί, Σαουδική Αραβία, Υεμένη και Ιορδανία‒ μαζί με περιφερειακές δυνάμεις με πάγια συμφέροντα, έχουν διαφορετικές και συχνά ανταγωνιστικές γεωστρατηγικές προτεραιότητες.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Μερικά από τα πιο σημαντικά ζητήματα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Αφρική συγκεντρώνονται γύρω από το στενό Μπαμπ αλ Μαντέμπ: ο πόλεμος στην Υεμένη, η αστάθεια στο Σουδάν και στη Σομαλία, η διαμάχη μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας και η θαλάσσια μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου από τον Περσικό Κόλπο. Ακόμη, στον ίδιο χώρο υπάρχουν Αμερικανοί, Κινέζοι, Ευρωπαίοι ή Ρώσοι, που επιδιώκουν να αυξήσουν την επιρροή τους σε ένα σημείο μεγάλου στρατηγικού ενδιαφέροντος και όλοι τους παρακολουθούν με ανησυχία κάθε περιστατικό που μπορεί να συμβεί στην περιοχή.

Η περιοχή έχει ιδιαίτερη σημασία για το θαλάσσιο εμπόριο και ενεργειακή ασφάλεια: Η Ερυθρά Θάλασσα είναι ένας ζωτικής σημασίας διάδρομος για τις ροές πετρελαίου, φυσικού αερίου και εμπορίου, που συνδέει την Ευρώπη, την Ασία και τη Μέση Ανατολή. Το στενό Μπαμπ αλ-Μαντέμπ, που είναι ένα από τα σημαντικότερα choke points στον κόσμο, είναι κρίσιμο για την ασφάλεια των αποστολών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τον Κόλπο, στις παγκόσμιες αγορές.

Αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Γαλλίας, διατηρούν στρατιωτικές βάσεις στο Τζιμπουτί, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική στρατιωτική σημασία της περιοχής. Η παρουσία διεθνών ναυτικών δυνάμεων είναι επίσης μια απάντηση στην πειρατεία και τις απειλές για την ασφάλεια στη θάλασσα.

ΟΙ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

Αίγυπτος

Η στρατηγική της Αιγύπτου επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στη διασφάλιση της βόρειας εισόδου της διώρυγας του Σουέζ, ζωτικής σημασίας για την οικονομία της και το παγκόσμιο εμπόριο. Η Αίγυπτος επιδιώκει επίσης να προβάλει ισχύ και επιρροή προς το νότο, με στόχο τη σταθεροποίηση της περιοχής και την αντιμετώπιση των απειλών για την ασφάλεια στη θάλασσα.

Σαουδική Αραβία

Οι προτεραιότητες του Ριάντ περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της δυτικής ακτογραμμής του, την αντιμετώπιση της ιρανικής επιρροής και τη διασφάλιση της ασφαλούς διακίνησης του πετρελαίου. Η Σαουδική Αραβία επενδύει επίσης σε mega-projects για τη διαφοροποίηση της οικονομίας της, όπως το έργο NEOM megacity στην ακτή της Ερυθράς Θάλασσας.

Υεμένη

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Υεμένη, στην οποία εμπλέκεται η συμμαχία υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας και αντάρτες Χούτι, επηρεάζει άμεσα την ασφάλεια του στενού Μπαμπ αλ-Μαντέμπ. Ο έλεγχος αυτού του στρατηγικού choke point είναι μια σημαντική πτυχή της σύγκρουσης της Υεμένης.

Τζιμπουτί

Το Τζιμπουτί αξιοποιεί τη στρατηγική του θέση φιλοξενώντας πολλές ξένες στρατιωτικές βάσεις, διασφαλίζοντας έτσι οικονομικά οφέλη και εγγυήσεις

ασφάλειας. Η γεωστρατηγική του επικεντρώνεται στο να γίνει ένας περιφερειακός κόμβος για το εμπόριο και τα logistics.

Ερυθραία και Σουδάν

Και οι δύο χώρες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις ακτές τους στην Ερυθρά Θάλασσα για οικονομική ανάπτυξη, αν και η εσωτερική πολιτική αστάθεια και οι συγκρούσεις συχνά παρεμπόδισαν αυτές τις προσπάθειες. Η μεταβατική κυβέρνηση του Σουδάν και το απομονωμένο καθεστώς της Ερυθραίας επιδιώκουν να εξισορροπήσουν τις σχέσεις με τις χώρες του Κόλπου και άλλες περιφερειακές δυνάμεις.

Ιορδανία

Αν και δεν εφάπτεται με την Ερυθρά Θάλασσα, η Ιορδανία έχει πρόσβαση σε αυτήν μέσω του Κόλπου της Άκαμπα. Η γεωστρατηγική της περιλαμβάνει τη διατήρηση της σταθερότητας και τη διασφάλιση των εμπορικών οδών, με ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία με την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία.

Ισραήλ

Το Ισραήλ είναι η δεύτερη χώρα που έχει πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα, μέσω του Κόλπου της Άκαμπα. Η εμπλοκή του Ισραήλ στην περιοχή χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από μια στρατηγική αποτροπής της ιρανικής επιρροής στη περιοχή. Παράλληλα, επιδιώκεται μια οικονομική ολοκλήρωση με τους Άραβες γείτονές του, ενώ δεν είναι μικρότερο το ενδιαφέρον του Ισραήλ για την περιφερειακή περιβαλλοντική ασφάλεια και συνεργασία.

ΟΙ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Η Ερυθρά Θάλασσα και το Στενό Μπαμπ αλ-Μαντέμπ δεν είναι μόνο περιφερειακά κομβικά σημεία, αλλά και πεδία σημαντικού ενδιαφέροντος για τις μεγάλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Ρωσίας, της Κίνας και της Ινδίας. Καθένας από αυτούς τους παράγοντες έχει μοναδικά στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή, επηρεάζοντας το γεωπολιτικό τοπίο.

Ηνωμένες Πολιτείες

Η στρατηγική των ΗΠΑ είναι πολύπλευρη. Ένας βασικός στόχος είναι η διατήρηση του ελέγχου σε βασικούς θαλάσσιους δρόμους για τη διασφάλιση της ασφάλειας του διεθνούς εμπορίου και του ενεργειακού εφοδιασμού. Το στενό Μπαμπ αλ-Μαντέμπ και το κανάλι του Σουέζ είναι κρίσιμα για το παγκόσμιο εμπόριο και οποιαδήποτε διακοπή θα μπορούσε να έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις παγκοσμίως.

Οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την καταπολέμηση της πειρατείας παραμένουν ζωτικής σημασίας, με τις ΗΠΑ να εργάζονται μαζί με περιφερειακούς και διεθνείς εταίρους για την εξασφάλιση θαλάσσιων οδών.

Η Ουάσιγκτον θέλει να διατηρήσει την ισορροπία έναντι των ανερχόμενων δυνάμεων, ιδιαίτερα της Κίνας και της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ βλέπουν την αυξανόμενη επιρροή τους στην περιοχή με ανησυχία, ιδιαίτερα τη στρατιωτική παρουσία της Κίνας στο Τζιμπουτί και το ναυτικό κέντρο επιμελητείας της Ρωσίας στο Σουδάν. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να ενισχύσουν τις συμμαχίες και τις συνεργασίες τους στη περιοχή, δίνοντας έμφαση στη στρατιωτική συνεργασία και τις οικονομικές επενδύσεις.

Μέχρι τον πόλεμο της Γάζας, η Ουάσιγκτον υποστήριζε την περιφερειακή ολοκλήρωση του Ισραήλ, αξιοποιώντας τις Συμφωνίες του Αβραάμ για την οικοδόμηση μιας ευρύτερης αρχιτεκτονικής ασφάλειας και οικονομίας που περιλαμβάνει αραβικά κράτη κατά μήκος της Ερυθράς Θάλασσας. Τώρα, αυτή η προοπτική δεν βρίσκεται σε πρώτο επίπεδο.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η προσέγγιση της ΕΕ συνδυάζει τα οικονομικά συμφέροντα με τις πολιτικές ασφάλειας και ανάπτυξης. Οι επιχειρήσεις θαλάσσιας ασφάλειας, όπως η επιχείρηση NAVFOR της EU Operation Atalanta, είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της πειρατείας και την ασφάλεια των ναυτιλιακών διαδρόμων, αντανακλώντας τη δέσμευση της ΕΕ για περιφερειακή σταθερότητα. Η ΕΕ επιθυμεί

να εξασφαλίσει αδιάλειπτη πρόσβαση σε προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μέσης Ανατολής.

Με την ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια προς τις χώρες του Κέρατος της Αφρικής, οι Βρυξέλλες στοχεύουν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της μετανάστευσης και της αστάθειας που μπορούν να επηρεάσουν την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας.

Οι διπλωματικές δεσμεύσεις με τις χώρες της Ερυθράς Θάλασσας επικεντρώνονται στην προώθηση της διακυβέρνησης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της επίλυσης συγκρούσεων, αντικατοπτρίζοντας την προσέγγιση της ήπιας ισχύος της ΕΕ.

Ρωσία

Τα συμφέροντα της Ρωσίας διευρύνονται στη περιοχή. Η δημιουργία μόνιμης ναυτικής παρουσίας στην Ερυθρά Θάλασσα για προβολή ισχύος και προστασία των συμφερόντων της, αντανακλά την ευρύτερη φιλοδοξία της να επιβληθεί ως παγκόσμια στρατιωτική δύναμη.

Παράλληλα, οι οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, βασισμένες κυρίως στις εξαγωγές εξοπλισμών, με χώρες της περιοχής χρησιμεύουν ως μοχλός για πολιτικές και οικονομικές σχέσεις.

Οι στρατηγικές εταιρικές σχέσεις, ιδίως με το Σουδάν και την Αίγυπτο, στοχεύουν στην απόκτηση πρόσβασης σε ναυτικές βάσεις και στην αύξηση της επιρροής στη δυναμική της περιφερειακής ασφάλειας.

Κίνα

Η εμπλοκή της Κίνας στη περιοχή, καθοδηγείται από πολλαπλούς παράγοντες. Η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), αναδεικνύει την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας σε κρίσιμη για τον θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού της Κίνας. Οι επενδύσεις σε

υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των λιμανιών και των σιδηροδρόμων, στοχεύουν στην ενίσχυση της εμπορικής συνδεσιμότητας της Κίνας.

Το Πεκίνο στοχεύει στη διασφάλιση ενεργειακών και εμπορικών δρόμων, δεδομένης της εξάρτησης της Κίνας από τις εισαγωγές πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Η στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί εξυπηρετεί όχι μόνο υλικοτεχνικούς σκοπούς, αλλά εξασφαλίζει και την οικονομική διείσδυση στην περιοχή.

Η αύξηση της διπλωματικής και οικονομικής επιρροής, με την Κίνα να τοποθετείται ως βασικός εταίρος για έργα ανάπτυξης και υποδομής, βοηθάει το Πεκίνο να επεκτείνει την ήπια ισχύ του.

Ινδία

Η στρατηγική της Ινδίας στην περιοχή αντικατοπτρίζει το ευρύτερο όραμά της για τον Ινδο-Ειρηνικό. Το Δελχί επιδιώκει την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού και των εμπορικών οδών, με σημαντικό μέρος των εισαγωγών πετρελαίου της Ινδίας να διέρχεται μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Η Ινδία ενισχύει τη ναυτική της παρουσία και εξασφαλίζει συμφωνίες για θαλάσσια συνεργασία.

Παράλληλα, επιδιώκεται η αντιμετώπιση της κινεζικής επιρροής μέσω της πρωτοβουλίας Security and Growth for All in the Region (SAGAR), με στόχο την προώθηση ενός σταθερού και ευημερούντος θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Ενισχύοντας τους δεσμούς με περιφερειακούς παράγοντες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία και αξιοποιώντας την ινδική διασπορά, η Ινδία επιδιώκει να ενισχύσει τις οικονομικές εταιρικές σχέσεις και τις εταιρικές σχέσεις ασφάλειας.

Συνοπτικά, τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων στην Ερυθρά Θάλασσα και στο στενό Μπαμπ αλ-Μαντέμπ αντικατοπτρίζουν μια περίπλοκη αλληλεπίδραση οικονομίας, ασφάλειας και διπλωματικών προτεραιοτήτων. Η

περιοχή είναι κρίσιμη για το παγκόσμιο εμπόριο, καθιστώντας την κομβικό σημείο των προσπαθειών για τη διασφάλιση της θαλάσσιας ασφάλειας, την καταπολέμηση της πειρατείας και της τρομοκρατίας και την εξισορρόπηση των συσχετισμών των μεγάλων δυνάμεων. Καθώς οι μεγάλες δυνάμεις συνεργάζονται μεταξύ τους, ή και αντιπαρατίθενται, προσπαθώντας να επηρεάσουν τις περιφερειακές χώρες, οι στρατηγικές τους θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν τη γεωπολιτική δυναμική του διαδρόμου της Ερυθράς Θάλασσας.

Η ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΟΙ

Ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC) της Ινδίας και η ανάπτυξη από την Κίνα ενός διαδρόμου προς τη Μεσόγειο μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) είναι σημαντικά έργα που στοχεύουν στην ενίσχυση της συνδεσιμότητας, του εμπορίου και της επιρροής τους. Αυτοί οι διάδρομοι όχι μόνο εξυπηρετούν οικονομικούς σκοπούς, αλλά έχουν επίσης βαθιές γεωστρατηγικές επιπτώσεις, ειδικά στο πλαίσιο της Ερυθράς Θάλασσας και των γύρω περιοχών.

Ο IMEC: Από την Ινδία στην Ευρώπη

Στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της G20 τον Σεπτέμβριο του 2023, ο Ναρέντρα Μόντι, ανακοίνωσε τον Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC) που θα εκτείνεται από την Ινδία στην Ευρώπη.

Ο IMEC θα συνεργαστεί με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ιταλία, η Ελλάδα η Γερμανία και η Γαλλία μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες για την προώθηση του έργου.

Ο μήκους 4.800 km IMEC θα αποτελείται από σιδηρόδρομο, πλοία και οδικές μεταφορές. Θα χωριστεί σε δύο μέρη: τον Ανατολικό Διάδρομο, που θα συνδέει τον Αραβικό Κόλπο με την Ινδία και τον Βόρειο Διάδρομο, που συνδέει τον Κόλπο με την Ευρώπη.

Ταυτόχρονα, ο IMEC θα δώσει την ευκαιρία στις Βρυξέλλες να διευρύνουν τη δική τους επιρροή στον Κόλπο, εμποδίζοντας κάθε σχέδιο αποκλειστικής κινεζικής παρουσίας.

Ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου της Ινδίας (INSTC)

Ο INSTC είναι ένα δίκτυο πολλαπλών λειτουργιών πλοίων, σιδηροδρομικών και οδικών διαδρομών για τη μεταφορά εμπορευμάτων μεταξύ Ινδίας, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσίας, Κεντρικής Ασίας και Ευρώπης.

Οι βασικοί στόχοι και οι επιπτώσεις, τόσο του IMEC, όσο και του INSTC περιλαμβάνουν:

Ενίσχυση της συνδεσιμότητας. Οι διάδρομοι στοχεύουν στη μείωση του χρόνου και του κόστους μεταφοράς μεταξύ Ινδίας και Ευρώπης, προσφέροντας μια πιο αποτελεσματική εναλλακτική λύση στην παραδοσιακή διαδρομή της Διώρυγας του Σουέζ.

Θα υπάρξουν και στρατηγικές επιπτώσεις: Βελτιώνοντας τη συνδεσιμότητα με την Κεντρική Ασία, τον Κόλπο και τη Ρωσία, η Ινδία στοχεύει να ενισχύσει τη γεωπολιτική της παρουσία και να αντισταθμίσει την επιρροή της Κίνας στην περιοχή.

Το Δελχί θέλει να διασφαλίσει την ενεργειακή αυτονομία Ο διάδρομος παρέχει στην Ινδία μια στρατηγική διαδρομή πρόσβασης στις πλούσιες σε ενέργεια χώρες της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής, κρίσιμης σημασίας για την ενεργειακή της ασφάλεια.

Διάδρομος της Κίνας προς τη Μεσόγειο

Ο διάδρομος της Κίνας προς τη Μεσόγειο αποτελεί μέρος της ευρύτερης Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), με στόχο την ενίσχυση των εμπορικών οδών και την επιρροή της παγκοσμίως. Ο διάδρομος περιλαμβάνει θαλάσσιες διαδρομές

μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και έργα υποδομής σε όλη την Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη.

Η Κίνα επενδύει σε λιμενικές εξελίξεις και κόμβους logistics κατά μήκος της Ερυθράς Θάλασσας και στη Μεσόγειο, όπως το λιμάνι του Πειραιά στην Ελλάδα, για να ενισχύσει την εμπορική συνδεσιμότητα και την αποτελεσματικότητά της.

Αυτές οι επενδύσεις εξυπηρετούν τα στρατηγικά συμφέροντα της Κίνας για την εξασφάλιση θαλάσσιων εμπορικών οδών και εδραίωσης μόνιμης παρουσίας σε στρατηγικά σημαντικές τοποθεσίες. Αυτή η παρουσία στοχεύει να διευκολύνει την άνοδο της Κίνας ως παγκόσμια θαλάσσια δύναμη και να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της σε κρίσιμες περιοχές.

Ο IMEC και ο μεσογειακός διάδρομος της Κίνας μοιράζονται τον κοινό στόχο της ενίσχυσης της συνδεσιμότητας. Αντίθετα, ο INSTC αντιπροσωπεύει την προσπάθεια της Ινδίας να δημιουργήσει ένα πιο σημαντικό αποτύπωμα στην Κεντρική Ασία και την Ευρώπη, διαφοροποιώντας τις επιλογές συνδεσιμότητας πέρα από τις παραδοσιακές θαλάσσιες διαδρομές που κυριαρχούνται από την κινεζική επιρροή. Από την άλλη πλευρά, ο διάδρομος της Κίνας προς τη Μεσόγειο μέσω του BRI είναι μια πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια διεκδίκησης της παγκόσμιας επιρροής δημιουργώντας ένα δίκτυο εμπορικών δρόμων, οικονομικών εξαρτήσεων και στρατηγικών ερεισμάτων. Την ίδια φιλοσοφία ενσωματώνει και ο ινδικός IMEC.

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες υπογραμμίζουν τη μεταβαλλόμενη δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου και της γεωπολιτικής, όπου αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Κίνα επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τους ρόλους και την επιρροή τους. Αυτοί οι διάδρομοι όχι μόνο διευκολύνουν την οικονομική ανάπτυξη αλλά έχουν επίσης στρατηγικές επιπτώσεις στις περιφερειακές ισορροπίες δυνάμεων, αλλάζοντας ενδεχομένως τις συμμαχίες και τη δυναμική της ασφάλειας στις περιοχές που διασχίζουν, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών υδάτων της Ερυθράς Θάλασσας.

Ο γεωπολιτικός ιστός της Ερυθράς Θάλασσας και του στενού Μπαμπ αλ-Μαντέμπ χαρακτηρίζεται από μια λεπτή ισορροπία δυνάμεων, όπου συγκλίνουν οικονομικά συμφέροντα, ανησυχίες για την ασφάλεια και στρατηγικές φιλοδοξίες. Αυτή η περιοχή χρησιμεύει ως απόδειξη της πολυπλοκότητας της σύγχρονης γεωπολιτικής, όπου οι φιλοδοξίες των περιφερειακών χωρών διασταυρώνονται με τις στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων. Οι συμπλεύσεις ή οι συγκρούσεις των συμφερόντων τους, τους θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν τη στρατηγική σημασία αυτού του ζωτικού θαλάσσιου διαδρόμου, υπογραμμίζοντας τον ρόλο του ως κεντρικού πλέγματος στις παγκόσμιες υποθέσεις.

Πηγή https://www.geoeurope.org/2024/03/17/erythra-thalassa-antikrouomenes-geostratigiki/

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ kritipoliskaixoria

Η Κρήτη στο ίντερνετ με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πολιτιστικά, λαογραφικά νέα και ιστορικά στοιχεία, Αφιερώματα αε πόλεις και χωριά της Κρήτης, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία, και Ανθρώπους